Ծրագրային հեմոդիալիզային բժշկական օգնությունը Հայաստանի Հանրապետությունում իրականացվում է պետության կողﬕց երաշխավորված անվճար պայմաններով ` ամբողջ բնակչության համար: Ծրագրային հեմոդիալիզն ընդգրկում է բուժման համար անհրաժեշտ ﬕջոցների ամբողջ ծավալը՝ մասնագիտական խորհրդատվություններ, լաբորատոր-գործիքային ախտորոշիչ հետազոտություններ, ծրագրային հեմոդիալիզի սեանսներ` անցկացման համար անհրաժեշտ պարագաներով, այդ թվում` առաջին անգամ տեղադրվող կարճատև օգտագործման կենտրոնական երակի երկլուսանցքանի կատետրի տեղադրումը և դեղերով ապահովումը։ Ծառայությունը մատուցվում է հետևյալ բժշկական հաստատություններում. Երևանում` 1. «Սուրբ Գրիգոր Լուսավորիչ բժշկական կենտրոն» ՓԲԸ` Գյուրջյան 10 2. «Էրեբունի բժշկական կենտրոն» ՓԲԸ` Տիտոգրադյան 14 3. «Արաբկիր» բժշկական համալիր-երեխաների և դեռահասների առողջության ինստիտուտ» ՍՊԸ` Մաﬕկոնյանց 30 4. «Նատալի ֆարմ» ՍՊԸ Աստղիկ ԲԿ` Դանիել Վարուժան 28/1, 5. Միքայելյան վիրաբուժության ինստիտուտի տարածքում գործող Աստղիկ բժշկական կենտրոնի հեմոդիալիզային բաժանմունք` Հասրաթյան 9 6. «Արﬔնիա հանրապետական բժշկական կենտրոն» ՓԲԸ` Մարգարյան 6 7. «Բեսթ Լայֆ» հայ-ճապոնական բժշկական կենտրոն» ՍՊԸ` Ֆանարջյան 55   Մարզային բժշկական կազմակերպություններ 8. «Գյումրու բժշկական կենտրոն» ՓԲԸ` ք. Գյումրի, Գարեգին Նժդեհ 3/3 9. «Վանաձորի բժշկական կենտրոն» ՓԲԸ` ք. Վանաձոր, Նժդեհի 2/42 10. «Նատալի ֆարմ» ՍՊԸ Աստղիկ ԲԿ` ք. Ստեփանավան, Սուրբ Վարդանի 1  11. «Կապանի բժշկական կենտրոն» ՓԲԸ` ք.Կապան, Մ.Ստեփանյան 13 12. «Գորիսի բժշկական կենտրոն» ՓԲԸ` ք.Գորիս, Գր.Տաթևացի 31 13. «Գավառի բժշկական կենտրոն» ՓԲԸ` ք.Գավառ, Ազատության 21 14. «Մարտունու բժշկական կենտրոն» ՓԲԸ` ք.Մարտունի, Գետափնյա 2/17 15. «Զարիշատ (Արամ) Մարտինի Մկրտչյանի անվան Արմավիրի բժշկական կենտրոն» ՓԲԸ` ք.Արմավիր, Շահումյան 3 16. «Գեոﬔդ» ՍՊԸ` ք. Արմավիր, Հանրապետւթյան փողոց / Շ / 62 / 95 17. «Պրոֆտեստ» ՍՊԸ` ք․Հրազդան, Մ․Բաղրամյան թաղամաս, Պուրակային 38 18. «Իջևանի բժշկական կենտրոն» ՓԲԸ` ք. Իջևան, Նալբանդյան 1 19. «Նիկոլայ Նասիբյանի անվան Նոյեմբերյանի բժշկական կենտրոն» ՓԲԸ` ք. Նոյեմբերյան, Գարեգին Նժդեհի 15 20. «Վայոց ձորի բժշկական կենտրոն» ՓԲԸ` ք.Եղեգնաձոր, Զորավար Վարդան 12/1 21. «Պրոֆտեստ» ՍՊԸ` ք.Արթիկ, Մարշալ Բաղրամյան 2 շենք 22. «Պրոֆտեստ» ՍՊԸ` ք.Արտաշատ, Արամ Խաչատրյան 116:   Պացիենտները ծրագրային հեմոդիալիզ ստացողների խմբում ընդգրկվում են տվյալ բժշկական կազմակերպության տնօրենի հրամանով` հեմոդիալիզ իրականացնող բժշկի եզրակացության հիման վրա` հիմք ընդունելով ցուցուﬓերը և հակացուցուﬓերը: Ծրագրային հեմոդիալիզ ստանալու նպատակով առաջին անգամ դիմած պացիենտին իրականացվում են հետևյալ լաբորատոր-գործիքային ախտորոշիչ հետազոտությունները. 1. արյան ընդհանուր քննություն, 2. արյան խմբի և ռեզուս պատկանելության որոշում, 3. արյան բիոքիﬕական քննություն՝ ընդհանուր սպիտակուց, ﬕզանյութ, կրեատինին, նատրիում, կալիում, կալցիում, ֆոսֆոր, ասպարտատաﬕնոտրանսֆերազ (ԱսԱՏ), ալանինաﬕնոտրանսֆերազ (ԱլԱՏ), գլյուկոզ, 4. վիրուսաբանական հետազոտություններ՝ հեպատիտ Բ-ի մակերեսային հակածին (HbsAg), հեպատիտ Ց-ի նկատմամբ իմունոգլուբուլին Ջ (HCV-IgG), մարդու իմունադեֆիցիտային վիրուս (HIV1/2 –Ab), 5․ պարաթիրեոիդ հորմոն, 6. որովայնի և կոնքի խոռոչի օրգանների ուլտրաձայնային հետազոտություն, 7. էլեկտրասրտագրություն (ԷՍԳ), 8. էխոսրտագրություն (Էխո-ՍԳ)՝ ըստ բժշկական ցուցման, 9. կրծքավանդակի օրգանների ռենտգեն հետազոտություն՝ ըստ բժշկական ցուցման: Lաբորատոր-գործիքային ախտորոշիչ հետազոտությունները ծրագրային հեմոդիալիզի կազմակերպման ընթացքում իրականացվում են հետևյալ հաճախականությամբ՝ 1) աﬕսը ﬔկ անգամ՝ արյան ընդհանուր քննություն, 2) երկու աﬕսը ﬔկ անգամ՝ արյան բիոքիﬕական քննություն, մասնավորապես` ﬕզանյութ, կրեատինին, ընդհանուր սպիտակուց, կալիում, կալցիում, նատրիում, ֆոսֆոր, ԱսԱՏ, ԱլԱՏ, գլյուկոզ (շաքարային դիաբետով պացիենտների համար), 3) վեց աﬕսը ﬔկ անգամ՝ HbsAg, HCV-IgG, HbsAg, HCV-IgG դրականները՝ տարեկան ﬔկ անգամ, 4) տարեկան ﬔկ անգամ` պարաթիրեոիդ հորմոն, 5) տարեկան ﬔկ անգամ` կրծքավանդակի օրգանների ռենտգեն հետազոտություն, եթե պացիենտը նախկինում բուժվել է տուբերկուլոզի կապակցությամբ կամ, եթե պացիենտի ընտանիքում առկա է տուբերկուլոզ ախտորոշմամբ անձ: Հեմոդիալիզային բժշկական օգնության և սպասարկման ծրագրի շրջանակում պետության կողﬕց երաշխավորված անվճար պայմաններով ապահովվում է ծրագրային հեմոդիալիզի համար անհրաժեշտ «Էրիթրոպոետին» դեղը` պացիենտներին տրամադրվում է եռամսյակային կտրվածքով` ամսական յոթ սրվակ քանակով: Միաժամանակ, ՀՀ հիﬓական դեղերի ցանկում ընդգրկված են հեմոդիալիզ ստացող պացիենտներին անհրաժեշտ այլ դեղեր (վիտաﬕններ, հանքանյութեր, երկաթ պարունակող դեղեր և այլն), որոնք սոցիալական կարգավիճակի առկայության դեպքում պացիենտներին տրամադրվում են առողջության առաջնային պահպանման կազմակերպությունների կողﬕց: Մանրամասն` Պետության կողﬕց երաշխավորված անվճար պայմաններով հեմոդիալիզային բժշկական օգնության և սպասարկման կազմակերպման և իրականացման չափորոշիչը` https://old.arlis.am/DocumentView.aspx?DocID=166129  

Հաշմանդամություն ունեցող` ֆունկցիոնալության խորը (1-ին խումբ), ծանր (2-րդ խումբ)  և միջին (3-րդ խումբ) աստիճանի սահմանափակումով անձինք օգտվում են անվճար կամ արտոնյալ պայմաններով արտահիվանդանոցային (հատուկ և դժվարամատչելի ախտորոշիչ հետազոտություններ, անվճար պայմաններով դեղերի տրամադրում, ստոմատոլոգիական բժշկական օգնություն) և հիվանդանոցային բժշկական օգնության, այդ թվում` նորագույն և թանկարժեք տեխնոլոգիաների կիրառմամբ մատուցվող բժշկական ծառայությունների հետևյալ ծավալներից: Արտահիվանդանոցային բժշկական օգնություն 1) Առողջության առաջնային պահպանման (ԱԱՊ) գործառույթ իրականացնող բժշկի (տեղամասային թերապևտ, մանկաբույժ, ընտանեկան բժիշկ) խորհրդատվություն և բուժում, 2) ըստ բժշկական ցուցումների ԱԱՊ բժշկի ուղեգրմամբ նեղ մասնագետների` ակնաբույժի, քիթ-կոկորդ-ականջաբանի, սրտաբանի, նյարդաբանի, վիրաբույժի կողմից իրականացվող բժշկական օգնություն (մատուցվող ծառայությունների ծավալը հաստատում է լիազոր մարմինը), 3) լաբորատոր-գործիքային ախտորոշիչ հետազոտություններ (ցանկը հաստատում է լիազոր մարմինը),  4)ամբուլատոր-պոլիկլինիկական դիսպանսերային (շարունակական հսկողություն իրականացնող) մասնագիտական խորհրդատվություններ՝ վարակաբանական, ուռուցքաբանական, ներզատաբանական, մաշկավեներաբանական, հոգեբուժական/նարկոլոգիական, հակատուբերկուլոզային, 5)տնային պայմաններում բժշկի նշանակմամբ բուժքրոջ կողմից կատարվող միջամտություններ (վիրակապություններ, միջմկանային, ներերակային ներարկումներ և այլն): Հատուկ և դժվարամատչելի ախտորոշիչ հետազոտություններ Հաշմանդամություն ունեցող անձանց պետության կողմից երաշխավորված հատուկ և դժվարամատչելի ախտորոշիչ հետազոտությունները կազմակերպվում են բժշկական ցուցումների առկայության դեպքում` ԱԱՊ բժշկի ուղեգրմամբ` Առողջապահության նախարարի 2013 թվականի սեպտեմբերի 20-ի թիվ 53-Ն հրամանի համաձայն: Անվճար պայմաններով դեղերի տրամադրում Հաշմանդամություն ունեցող՝ ֆունկցիոնալության խորը (1-ին խումբ), ծանր (2-րդ խումբ)  և միջին (3-րդ խումբ) աստիճանի սահմանափակումով անձանց դեղերը հատկացվում են դրանց արժեքի լրիվ փոխհատուցմամբ` սպասարկող պոլիկլինիկայի կողմից ՀՀ ԱՆ հիմնական դեղերի ցանկում ընդգրկված դեղերին համապատասխան: Ստոմատոլոգիական բժշկական օգնություն Հաշմանդամություն ունեցող անձանց անվճար և արտոնյալ պայմաններով ստոմատոլոգիական բժշկական օգնությունը ներառում է. 1) հաշմանդամություն ունեցող` ֆունկցիոնալության խորը (1-ին խումբ) աստիճանի սահմանափակումով անձանց, ինչպես նաև մինչև 18 տարեկան հաշմանդամություն ունեցող անձանց պետության կողմից երաշխավորված` անվճար բժշկական օգնության և սպասարկման շրջանակներում տրամադրվում են հետևյալ ստոմատոլոգիական բժշկական օգնության ծառայությունները` 1.  ատամի հեռացում  2. կարիեսի բուժում 3. պուլպիտի բուժում 4. պերիօդոնտիտի բուժում,  2) հաշմանդամություն ունեցող` ֆունկցիոնալության ծանր (2-րդ խումբ) և միջին  (3-րդ խումբ) աստիճանի սահմանափակումով անձանց ստոմատոլոգիական բժշկական օգնության հետևյալ ծառայությունները տրամադրվում են արտոնյալ պայմաններով` համավճարի սկզբունքով` 1.  ատամի հեռացում 2. կարիեսի բուժում 3. պուլպիտի բուժում 4. պերիօդոնտիտի բուժում: Հիվանդանոցային բժշկական օգնություն Հաշմանդամություն ունեցող անձանց պետության կողմից երաշխավորված` անվճար պայմաններով տրամադրվում են հետևյալ հիվանդանոցային ծառայությունները. 1) վերակենդանացման բժշկական օգնության ծառայություններ, 2) տուբերկուլյոզի բժշկական օգնության ծառայություններ, 3) հոգեկան և նարկոլոգիական հիվանդությունների բժշկական օգնության ծառայություններ, 4)ինֆեկցիոն, այդ թվում ՄԻԱՎ/ՁԻԱՀ-ի, հիվանդությունների բժշկական օգնության ծառայություններ, 5) հեմոդիալիզի և պերիտոնեալ դիալիզի ծառայություններ, 6) hիվանդանոցային պայմաններում արտահիվանդանոցային բժշկական օգնության (emergency) ծառայություններ, 7) ծննդօգնություն և հղիության ախտաբանություն, 8) պալիատիվ բժշկական օգնության և սպասարկման ծառայություններ, 9) սրտամկանի սուր ինֆարկտի անհետաձգելի վիրահատական բուժման ծառայություններ (կորոնար անոթների ստենտավորման և աորտակորոնար շունտավորման բժշկական օգնության ծառայություններ), 10) գլխուղեղի սուր կամ ենթասուր իշեմիկ կաթվածների էնդովասկուլյար բուժման ծառայություններ, 11) աորտայի անևրիզմաների պատռվածքների և (կամ) շերտազատումների վիրահատական բուժման ծառայություններ, 12) չարորակ նորագոյացությունների վիրահատական բուժման ծառայություններ, 13) սուր վերականգնողական բժշկական օգնություն և սպասարկում, 14) այրվածքաբանական ծառայություններ 15) անհետաձգելի բժշկական օգնության ծառայություններ. 16) մաշկային և սեռական ճանապարհով փոխանցվող հիվանդությունների բժշկական օգնության ծառայություններ. 17) ուռուցքաբանական և արյունաբանական հիվանդությունների ճառագայթային բուժումը 18) չարորակ ուռուցքաբանական պացիենտների և «Հոջկինի լիմֆոմա» և «Ոչ հոջկինյան լիմֆոմա» արյունաբանական հիվանդություններով պացիենտների քիմիաթերապևտիկ դեղերը առաջին քիմիաթերապիայի սեանսից սկսած մեկ տարվա ընթացքում տարեկան մինչև 300.0 հազար դրամ: Վերոնշյալ բժշկական օգնության և սպասարկման տեսակներից ու ծառայություններից բացի, անվճար տրամադրվում են նաև վիրահատական, ինչպես նաև ցանկացած այլ ոչ վիրահատական, կյանքին վտանգ սպառնացող անհետաձգելի հիվանդանոցային բուժում պահանջող քրոնիկ հիվանդությունների սրացումների և բարդությունների թերապևտիկ բուժումը` համաձայն Առողջապահության նախարարության գործելակարգերի։ Հակատուբերկուլյոզային, հոգեբուժական բաժանմունքներում, հատուկ մասնագիտացված համալիր բուժական վերականգնողական ծառայությունների դեպքում (այդ թվում` պարէնտերալ) պարտադիր ապահովվում պացիենտների սնունդը: Հաշմանդամություն ունեցող անձանց անվճար հիվանդանոցային պայմաններում բժշկական օգնության տրամադրման համար հիմք են հանդիսանում` 1) պլանային կարգով բժշկական օգնության և սպասարկման դեպքերում` տվյալ անձին սպասարկող ԱԱՊ բժշկի կողմից տրված ուղեգիրը (էլեկտրոնային ուղեգիր), 2)անհետաձգելի հիվանդանոցային բժշկական օգնություն և սպասարկում պահանջող դեպքերում` շտապ բժշկական օգնության ծառայության ուղեգիրը կամ հիվանդանոցային բժշկական օգնություն և սպասարկում իրականացնող բժշկական կազմակերպության ընդունարանի (հերթապահ) բժշկի եզրակացությունը, 3)բժշկասոցիալական փորձաքննություն իրականացնելու նպատակով, հիվանդանոցային պայմաններում լրացուցիչ բժշկական հետազոտություն անցնելու համար անձի ֆունկցիոնալությունը գնահատող հանձնաժողովի ուղեգիրը: Նորագույն և թանկարժեք տեխնոլոգիաների կիրառմամբ մատուցվող բժշկական ծառայություններ Հաշմանդամություն ունեցող` ֆունկցիոնալության խորը (1-ին խումբ) և ծանր (2-րդ խումբ) աստիճանի սահմանափակումով անձանց անվճար տրամադրվում են նորագույն և թանկարժեք տեխնոլոգիաների կիրառմամբ մատուցվող բժշկական հետևյալ ծառայությունները. 1) գլխուղեղի և ողնուղեղի էնդովասկուլյար բուժում (ներառյալ միայն միկրոկաթետերի, միկրոպարույրի և օնիքսի արժեքը). 2) կլիպսների օգտագործում` նյարդավիրաբուժական վիրահատությունների ժամանակ. 3) շունտավորող համակարգերի օգտագործում` նյարդավիրաբուժական վիրահատությունների ժամանակ. 4) ստորին վերջույթների խոշոր և պերիֆերիկ զարկերակների և կորոնար անոթների ստենտավորում՝ ինչպես դեղապատ, այնպես էլ ոչ դեղապատ ստենտներով, բալոնային դիլատացիա, անգիոպլաստիկա. 5) սրտի բաց վիրահատություններ, աորտակորոնար շունտավորում. 6) սրտի փականների պրոթեզավորում. 7) սրտի կծկումները սինխրոնացնող ռիթմավար սարքերի (Pacemaker) իմպլանտացիա (միախոռոչանի և երկխոռոչանի). 8) փորոքների կծկումները վերասինխրոնիզացնող ՍՌՎՍ իմպլանտացիա. 9) կարդիովերտեր դեֆիբրիլյատորների իմպլանտացիա. 10) լրացուցիչ անցուղիների կաթետերային աբլացիա. 11) վերել և վայրէջ աորտայի վիրահատություններ՝ անկախ եղանակի. 12) բալոնային պլաստիկա կամ վալվուլոտոմիա սրտի բնածին արատների դեպքում. 13) տրանսկաթետերային եղանակով սրտի վիրահատական միջամտություններ՝ սրտի բնածին և կառուցվածքային (ձեռքբերովի) արատների դեպքում. 14) սիներակի (Վ.Կավա/V.Cava) ֆիլտրի տեղադրում (ներառյալ ֆիլտրի արժեքը), այդ թվում՝ ժամանակավոր. 15) բացառապես վնասվածքաբանական վիրահատությունների ժամանակ օգտագործվող մետաղական կոնստրուկցիաների՝ մեխերի, հարթակների, պտուտակների և շյուղերի կիրառում. 16) քարափշրում (լիթոտրիպսիա)` հեռահար, պերկուտան, ֆիբրոուրեթերոռենոսկոպիկ. 17) սկլերոպլաստիկա, կեռատոպլաստիկա. 18) Varian(Վարիան) էլեկտրոնային արագացուցիչով ճառագայթային թերապևտիկ բուժումը: Վերականգնողական բժշկական օգնություն Հիվանդանոցային բժշկական օգնության շրջանակներում վերականգնողական բժշկական օգնությունը և սպասարկումն իրականացվում է ԱԱՊ ծառայություններ մատուցող հաստատության ուղեգրմամբ կամ բժշկական կազմակերպության տեղափոխման էպիկրիզով` այն դեպքերում, երբ պացիենտը նախապես ստացել է հիվանդանոցային բժշկական օգնություն և էպիկրիզում նշված բժշկական եզրակացության մեջ խորհուրդ է տրվել բուժման արդյունավետությունը ապահովելու նպատակով շարունակել հետագա վերականգնողական բուժումը այլ բժշկական կազմակերպությունում` հաշվի առնելով վերականգնողական բուժման ցուցումները և հակացուցումները: Հաշմանդամություն ունեցող անձանց վերականգնողական բժշկական օգնությունը և սպասարկումը իրականացվում է նաև բժշկասոցիալական փորձաքննության ոլորտում իրավասու պետական մարմնի (իսկ 2023 թվականի փետրվարի 1-ից` անձի ֆունկցիոնալությունը գնահատող հանձնաժողովի) կողմից տրված վերականգնողական անհատական ծրագրերի (ՎԱԾ) հիման վրա: Վերարտադրողականության օժանդակ տեխնոլոգիաների կիրառմամբ բուժօգնություն Հաշմանդամություն ունեցող անձինք օգտվում են վերարտադրողականության օժանդակ տեխնոլոգիաների կիրառմամբ բժշկական օգնություն և սպասարկում ստանալու արտոնություններից` համաձայն «Անվճար կամ արտոնյալ պայմաններով վերարտադրողականության օժանդակ տեխնոլոգիաների կիրառմամբ բժշկական օգնության և սպասարկման կարգն ու շահառուներին ներկայացվող պահանջները սահմանելու մասին»  ՀՀ կառավարության 2015թ. մայիսի 27-ի No 568–Ն որոշմամբ սահմանված ծավաներով:     

Թրաֆիքինգի ենթարկված յուրաքանչյուր մարդ ունի օրենսդրությամբ սահմանված կարգով աջակցություն և պաշտպանություն ստանալու իրավունք: Նման իրավիճակում հայտնված մարդկանց բժշկական օգնությունն ու սպասարկումը, այդ թվում նաև` նորագույն և թանկարժեք տեխնոլոգիաներով կատարվող միջամտությունները, Հայաստանում իրականացվում են պետության կողմից երաշխավորված անվճար պայմաններով: Թրաֆիքինգի զոհի վերաբերյալ գաղտնիությունն ապահովելու նպատակով պետական պատվերի շրջանակներում անվճար խորհրդատվությունը, հիվանդանոցային ու արտահիվանդանոցային պայմաններում բուժօգնությունը կազմակերպվում է առողջապահության նախարարության ուղեգրով:

Մարդկանց թրաֆիքինգի և շահագործման ենթարկված անձանց բժշկականօգնության և սպասարկման տրամադրման կարգը Կառավարության 2004 թվականի մարտի 4-ի թիվ 318-Ն որոշման համաձայն` մարդկանց թրաֆիքինգի և շահագործման ենթարկված անձինք օգտվում են պետության կողմի երաշխավորված անվճար և արտոնյալ պայմաններով բժշկական օգնություն և սպասարկումստանալու իրավունքից, այդ թվում` նաև նորագույն և թանկարժեք տեխնոլոգիաներով մատուցվող բժշկական օգնության և սպասարկման ծառայություններից: Թրաֆիքինգի զոհի վերաբերյալ գաղտնիությունը ապահովելու նպատակով պետական պատվերի շրջանակներում անվճար խորհրդատվությունը, հիվանդանոցային ու արտահիվանդանոցային պայմաններում բուժօգնությունը կազմակերպվում է առողջապահության նախարարի ուղեգրով: Հայաստանի Հանրապետությունում մարդկանց թրաֆիկինգի և շահագործման ենթարկված անձանց ազգային ուղղորդման կարգի համաձայն` նշված անձանց ուղեգրումն իրականացվում է աշխատանքի և սոցիալական հարցերի նախարարության միջնորդության հիման վրա: Պետական պատվերի հատկացվող ծավալները կախված են իրականացվող հետազոտությունների և բժշկական միջամտությունների ծավալից: Մատուցված առողջապահական ծառայությունների փոխհատուցումն իրականացվում է պետական բյուջեի հաշվին: Հիմք ընդունելով կառավարության 2004թ. մարտի 4-ի թիվ 318-Ն որոշումը, ինչպես նաև 2016թ. մայիսի 5-ի թիվ 492-Ն որոշման հավելվածի 33-րդ կետը, ՀՀ աշխատանքի և սոցիալական հարցերի նախարարության միջնորդությամբ, առողջապահության նախարարության ուղեգրմամբ կազմակերպվում է մարդկանց թրաֆիքինգի և շահագործման ենթարկված անձանց` պետության կողմից երաշխավորված անվճար բժշկական օգնությունը և սպասարկումը:

Հավելված N 4ՀՀ կառավարության 2004 թվականիմարտի 4-ի N 318-Ն որոշման   Կ Ա Ր ԳՊԵՏՈՒԹՅԱՆ ԿՈՂՄԻՑ ԵՐԱՇԽԱՎՈՐՎԱԾ ԱՆՎՃԱՐ ԵՎ ԱՐՏՈՆՅԱԼ ՊԱՅՄԱՆՆԵՐՈՎԲԺՇԿԱԿԱՆ ՕԳՆՈՒԹՅԱՆ ԵՎ ՍՊԱՍԱՐԿՄԱՆ ՆՊԱՏԱԿՈՎ ԲՆԱԿՉՈՒԹՅԱՆ ՀԵՐԹԱԳՐՄԱՆ   1. Բժշկական օգնություն և սպասարկում իրականացնող բժշկական կազմակերպություններումպետության կողմից երաշխավորված անվճար և արտոնյալ պայմաններով բժշկական օգնության և սպասարկման շրջանակներում ծառայություններն իրականացվում են տվյալ կազմակերպության տարեկան պայմանագրային գումարի շրջանակներում՝ ամսական կտրվածքով հաստատված տվյալ ծրագրի համամասնությունների չափով:2. Պայմանագրային գումարի ամսական համամասնության սպառման կամ բժշկական կազմակերպության համապատասխան ծառայության թողունակության անբավարարության դեպքում բժշկական կազմակերպությունը բժշկական օգնություն և սպասարկում իրականացնում է հերթագրման եղանակով` բացառությամբ հետևյալ ծառայությունների`1) անհետաձգելի բժշկական օգնություն.2) Հայաստանի Հանրապետության կառավարության կողմից հաստատված՝ շրջապատիհամար վտանգ ներկայացնող հիվանդությունների բժշկական օգնություն.3) հոգեկան և նարկոլոգիական հիվանդների բժշկական օգնություն.4) նախազորակոչային և զորակոչային տարիքի անձանց բժշկական օգնություն ևսպասարկում, այդ թվում՝ փորձաքննություն.5) ծննդօգնություն.6) արտահիվանդանոցային բժշկական օգնություն՝ բացառությամբ հետևյալ ծառայությունների՝ա. մասնագիտացված ստոմատոլոգիական,բ. արտահիվանդանոցային դժվարամատչելի ախտորոշիչ հետազոտություններ,գ. մտավոր, հոգեկան (վարքագծային), լսողական, ֆիզիկական (շարժողական) և զարգացմանայլ խանգարումներով երեխաների գնահատման և վերականգնողական բուժման,դ. ախտորոշման ճշտման նպատակով լաբորատոր-գործիքային ախտորոշիչհետազոտություններ նեղ մասնագիտացված կենտրոններում և շարունակական հսկողությունպահանջող և առանձին հիվանդությունների բուժման.7) չարորակ հիվանդությունների բուժում.8) հեմոդիալիզի և պերիտոնեալ դիալիզի անցկացման.9)դատաբժշկական, դատահոգեբուժական, դատաթմրաբանական և թմրաբանական փորձաքննություն՝ իրավասու պետական մարմնի ուղեգրով լրացուցիչ բժշկական հետազոտություններ և ախտաբանաանատոմիական,10) բժշկասոցիալական փորձաքննության ոլորտում իրավասու պետական մարմնի ուղեգրով լրացուցիչ բժշկական հետազոտություններ.11) Հայաստանի Հանրապետության պաշտպանության ժամանակ, ինչպես նաև ծառայողական պարտականությունները կատարելիս զոհված (մահացած) զինծառայողների ընտանիքների անդամների բժշկական օգնություն և սպասարկում։(2-րդ կետը լրաց. 19.12.19 N 1971-Ն, լրաց., խմբ. 14.07.22 N 1069-Ն)3.Հիվանդների հերթագրման դեպքում բժշկական կազմակերպությունը հիվանդներին անհրաժեշտության դեպքում ապահովում է անվճար բժշկական (մասնագիտական) և դեղորայքային բուժման վերաբերյալ անհրաժեշտ խորհրդատվությամբ:(3-րդ կետը լրաց. 19.12.19 N 1971-Ն)3.1. Պացիենտների հերթագրումն իրականացվում է էլեկտրոնային կամ թղթային եղանակով:(3.1-ին կետը լրաց. 19.12.19 N 1971-Ն)3.2.Էլեկտրոնային հերթագրումը կատարվում է էլեկտրոնային առողջապահության համակարգով` էլեկտրոնային ուղեգրման միջոցով:(3.2-րդ կետը լրաց. 19.12.19 N 1971-Ն)3.3 Էլեկտրոնային հերթագրումը կատարվում է ըստ դիմելիության ժամկետների, էլեկտրոնային ուղեգրի հիման վրա, որն արտացոլվում է էլեկտրոնային առողջապահության համակարգի համապատասխան հաշվետվողական ձևի մեջ:(3.3-րդ կետը լրաց. 19.12.19 N 1971-Ն)4. Պետության կողմից երաշխավորված անվճար կամ արտոնյալ պայմաններով բժշկական օգնություն և սպասարկում ստանալու նպատակով Հայաստանի Հանրապետության կառավարության 2004 թվականի մարտի 4-ի N 318-Ն որոշման N 7 հավելվածի N 1 ձևին համապատասխան ուղեգիրը տալու պահից մեկ ամսվա ընթացքում հիվանդի կողմից ներկայացվում է բժշկական կազմակերպություն: Հերթագրման առկայության դեպքում, հերթագրված հիվանդը, մինչև հերթագրմամբ բժշկական օգնություն և սպասարկում ստանալու ժամկետը, պետության կողմից երաշխավորված անվճար կամ արտոնյալ պայմաններով բժշկական օգնություն և սպասարկում ստանալու համար կարող է դիմել նաև պետության կողմից երաշխավորված անվճար կամ արտոնյալ պայմաններով բժշկական օգնություն և սպասարկում իրականացնող այլ կազմակերպություններ, ընդ որում՝1) ուղեգրի ուժի մեջ լինելու (ուղեգրի տալու պահից մեկ ամիս) դեպքում՝ նույն ուղեգրով, որիդեպքում հիվանդը հետ է վերցնում ուղեգիրն այն բժշկական կազմակերպությունից, որտեղհերթագրված է և ներկայացնում է այն բժշկական կազմակերպություն, որտեղ նախատեսում էստանալ պետության կողմից երաշխավորված անվճար կամ արտոնյալ պայմաններով բժշկականօգնություն և սպասարկում.2) ուղեգիրը տալու պահից մեկ ամիսը լրացած լինելու դեպքում՝ նոր ուղեգրով, որն ստանալուհամար հիվանդը հետ է վերցնում ուղեգիրն այն բժշկական կազմակերպությունից, որտեղհերթագրված է, այն ներկայացնում է ուղեգրած բժշկական կազմակերպություն և ՀայաստանիՀանրապետության օրենսդրությամբ սահմանված կարգով ստանում է նոր ուղեգիր (նմանդեպքերում նախորդ ուղեգիրը խոտանվում է այն տված բժշկական կազմակերպության կողմից):(4-րդ կետը խմբ. 10.09.15 N 1019-Ն)5. Ելնելով սույն կարգի պահանջներից՝ բժշկական կազմակերպության ղեկավարն իր հրամանով պետք է հաստատի հիվանդների հերթագրման ներքին կարգ՝ ներառյալ հերթագրման մասնագիտական հանձնաժողովի կազմը և գործունեության կանոնակարգը, ընդ որում, հանձնաժողովը ղեկավարում է բժշկական կազմակերպության տնօրենը կամ բուժական գծով տեղակալը:6. Հերթագրումը կատարվում է ըստ դիմելիության ժամկետների, ուղեգրի հիման վրա, որը որպես հերթագրման փաստը հավաստող փաստաթուղթ պահվում է բժշկական կազմակերպությունում, և որի վերաբերյալ հիվանդներին տրվում է բժշկական կազմակերպության կնիքով (վերջինիս առկայության դեպքում) հերթագրման թերթիկ, և կատարվում է գրառում անվճար և արտոնյալ պայմաններով բժշկական օգնության իրավունք ունեցող հիվանդների հերթագրման մատյանում (NN 1 և 2 ձևեր):(6-րդ կետը լրաց. 10.09.15 N 1019-Ն)7. Հերթագրված հիվանդների բուժման ժամանակացույցը (հերթը) կարող է փոփոխվել միայն հիվանդի առողջական վիճակից ելնելով, և հիվանդին կարող է արտահերթ բժշկական օգնություն տրամադրվել համապատասխան բժշկական ցուցումների առկայության դեպքում, որի մասին որոշումն ընդունվում է հանձնաժողովի կողմից` անհրաժեշտ մասնագետների ներգրավմամբ, ընդ որում, հանձնաժողովի որոշման մասին համապատասխան նշում է կատարվում հերթագրման մատյանում:8. Հերթագրված հիվանդներն իրենց բժշկական օգնության ժամկետի մասին տեղեկացվում են գրավոր, հեռախոսով կամ կապի այլ միջոցներով (հիվանդի կամ նրա հարազատի համաձայնությամբ):9. Բժշկական կազմակերպությունը բնակչությանն ապահովում է հիվանդների հերթագրման կարգի, հերթագրման հանձնաժողովի գործունեության կարգի և կազմի, հերթագրման ցուցակների, այդ թվում՝ պայմանագրային գումարի եռամսյակային համամասնության սպառման վերաբերյալ անհրաժեշտ տեղեկատվությամբ` այն փակցնելով բժշկական կազմակերպության ընդունարանում՝ տեսանելի տեղում:10. Պետության կողմից երաշխավորված անվճար և արտոնյալ պայմաններով բժշկական օգնության և սպասարկման իրավունք ունեցող` հերթագրված կամ հերթագրման ենթակա հիվանդներին հերթագրման կարգից դուրս` արտահերթ բժշկական օգնությունն իրականացվում է վճարովի հիմունքներով, տվյալ բժշկական կազմակերպությունում սահմանված կարգով և գներով, հիվանդի կամ նրա հարազատի տեղեկացված գրավոր համաձայնությամբ:11. (կետն ուժը կորցրել է 19.12.19 N 1971-Ն  

Հայաստանում մի շարք ծառայություններ ամբողջ բնակչության համար իրականացվում են պետական պատվերի շրջանակներում անվճար`  սրտի անհետաձգելի վիրահատություններ (stentforlife), գլխուղեղի սուր իշեմիկ և ենթասուր իշեմիկ կաթվածների բուժում, տուբերկուլոզի բուժում, հոգեկան և նարկոլոգիական հիվանդությունների բուժում, emergency ծառայություններ, հեմոդիալիզի ծառայություններ, ախտորոշված չարորակ նորագոյացությունների վիրահատականու ճառագայթային բուժում, պալիատիվ բուժօգնություն, ծննդօգնություն, մինչև 18 տարեկանների բուժօգնություն, վերակենդանացման միջոցառումներ պահանջող ծառայություններ:

Ընտանեկան բժիշկի, թերապևտի, մանկաբույժի, մանկաբարձ-գինեկոլոգի (ԱԱՊ բժշկի) ուղեգրմամբ Վիրաբուժական, ակնաբուժական, սրտաբանական, նյարդաբանական, ԼՕՌ Դիսպանսերային` հակատուբերկուլոզային, ուռուցքաբանական, հոգեբուժական, մաշկավեներաբանական, վարակաբանական, ներզատաբանական Սքրինինգային, բժշկական ցուցումներով` լաբորատոր-գործիքային ախտորոշիչ մի շարք հետազոտություններ

Շարունակական մասնագիտական զարգացման (ՇՄԶ) կրեդիտներիկուտակման վերաբերյալ ՇՄԶ կրեդիտների քանակը և դրանց շնորհման կարգը սահմանվում են ՀՀ առողջապահության նախարարի 2019 թվականի ապրիլի 26-ի թիվ 20-Ն հրամանով: Յուրաքանչյուր բուժաշխատող, ղեկավարվելով հիշյալ հրամանի իրավակարգավորումներով, ինքնուրույն է հաշվարկում իր կողմից կուտակված ՇՄԶ կրեդիտների քանակը: Հաշվարկվում են 2016 թվականի մայիսի 4-ից հետո կուտակած կրեդիտները։ Համաձայն գործող իրավակարգավորումների.                                  1. Յուրաքանչյուր շրջափուլում ավագ բուժաշխատողը պետք է կուտակի 220 ՇՄԶ կրեդիտ (որից առնվազն 200-ը՝ մասնագիտական թեմաներից), դեղագետը՝ 160 ՇՄԶ կրեդիտ (որից առնվազն 140-ը՝ մասնագիտական թեմաներից), միջին բուժաշխատողը 140 ՇՄԶ կրեդիտ (որից առնվազն 125-ը՝ մասնագիտական թեմաներից), իսկ դեղագործը՝ 100 ՇՄԶ կրեդիտ (որից առնվազն 85-ը՝ մասնագիտական թեմաներից): Ավագ բուժաշխատողը առավելագույնը 20, իսկ միջին բուժաշխատողը՝ 15 ՇՄԶ կրեդիտ, կարող է կուտակել բժշկական ոլորտի իր համար մասնագիտական չհամարվող (հարակից) թեմաներից։2.Կրեդիտների ընդհանուր թվաքանակում պետք է լինի առնվազն 5 տեսական, 5 գործնական և 5 ինքնակրթություն-ինքնազարգացման կրեդիտ:3. Էլեկտրոնային ուսուցողական նյութերի (ԷՈՒՆ) շրջանակներում ավագ բուժաշխատողը կարող է կուտակել առավելագույնը 40, իսկ միջին բուժաշխատողը՝ 30 ՇՄԶ կրեդիտ:                   Կուտակված կրեդիտների ընդհանուր քանակում ներառվում են.1. ՀՀ-ում կրեդիտավորված միջոցառումների շրջանակներում կուտակված կրեդիտները (վկայականի վրա ՇՄԶ տեսական, գործնական կամ ինքնակրթության կրեդիտ նշումով):2. Արտերկրում կրեդիտավորած միջոցառումների շրջանակներում կուտակված կրեդիտները (վկայականի վրա համապատասխան լեզվով ՇՄԶ կրեդիտ նշումով): Կրեդիտները ճանաչվում են «1 կրեդիտ = 1 կրեդիտ» սկզբունքով:3. Կրեդիտներ ավտոմատ շնորհվում են մինչև 2022թ. դեկտեմբերի 31-ը «Երևանի Մ. Հերացու անվան պետական բժշկական համալսարան հիմնադրամի» և ՀՀ ԱՆ «Ակադեմիկոս Ս․ Ավդալբեկյանի անվան առողջապահության ազգային ինստիտուտ» ՓԲԸ-ի կողմից իրականացված չկրեդիտավորված վերապատրաստման դասընթացներին մասնակցության համար՝ շաբաթական կտրվածքով ՇՄԶ 20 տեսական և 5 գործնական կրեդիտ:Արտերկրի համալսարանական կլինիկաներում/գիտահետազոտական կենտրոններում անցած չկրեդիտավորված վերապատրաստման դասընթացների շրջանակներում կրեդիտներ ստանալու նպատակով անհրաժեշտ է ՀՀ ԱՆ ներկայացնել նշված հրամանի հավելված 2-ով հաստատված հայտ (Ձև 3), իսկ գիտական աշխատանքների, աշխատությունների հրատարակման համար (Ձև 4)՝ համապատասխան փաստաթղթային փաթեթներով։Միջոցառումների շրջանակներում մասնակիցը կարող է կրեդիտներ ստանալ 5-ամյա շրջափուլում մեկ անգամ, իսկ դասավանդողները՝ մեկ տարվա ընթացքում մեկ անգամ։Կրեդիտների հաշվարկի վերաբերյալ հանրամատչելի ամփոփ տեղեկատվություն հնարավորէ ստանալ հետևյալ հղումով՝ http://nih.am/am/subdivisions/certificate_national_center։

Հայաստանի Հանրապետությունում օտարերկրացի բուժաշխատողների մասնագիտական երկարաժամկետ թույլտվության համար անհրաժեշտ է.1. օտարերկրացի բուժաշխատողի անձը հաստատող փաստաթղթի պատճենը.2.կրթության փաստը հավաստող փաստաթղթերի փոխադարձ ճանաչման մասին Հայաստանի Հանրապետության միջազգային պայմանագրի առկայության դեպքում՝ օտարերկրացու միջին մասնագիտական կամ բժշկական բարձրագույն և հետբուհական կրթության, մասնագիտական որակավորման փաստաթղթերը, իսկ դրա բացակայության դեպքում` Հայաստանի Հանրապետության օրենսդրությամբ սահմանված կարգով օտարերկրացի բուժաշխատողի՝ բժշկական կրթության փաստը հավաստող փաստաթղթերի որակավորման ճանաչման մասին Հայաստանի Հանրապետության օրենսդրությամբ սահմանված կարգով տրված տեղեկանքը.3.օտարերկրացի բուժաշխատողի գործունեության երկրում բժշկական գործունեությամբ զբաղվելու իրավունքի հավաստագիրը, լիցենցիան կամ արտոնագիրը (թույլտվությունը), առանձին դեպքերում նաև գործունեություն իրականացնելուն նախորդող ամսվա դրությամբ տրված պատշաճ մասնագիտական գործունեության տեղեկանքը (certificate of good standing).4.Հայաստանի Հանրապետությունում օտարերկրացի բուժաշխատողի կացության կարգավիճակ:

Հայաստանի Հանրապետությունում գործող կազմակերպությունների նախաձեռնությամբ կամ հրավերով օտարերկրացի բուժաշխատողների մասնագիտական կարճաժամկետ թույլտվության համար անհրաժեշտ է (հիմք` 2016 թվականի հոկտեմբերի 20-ի N 1081-Ն որոշում).1. իրավաբանական անձի կամ անհատ ձեռնարկատիրոջ կողմից լիազորված անձի կողմից թույլտվության հայտ ներկայացվելու դեպքում` Հայաստանի Հանրապետության օրենքով սահմանված կարգով նրան տրամադրված լիազորագիրը.2. իրավաբանական անձի կամ անհատ ձեռնարկատիրոջ կողմից հրավիրվող օտարերկրացի բուժաշխատողի անձը հաստատող փաստաթղթի պատճենը.3. կրթության փաստը հավաստող փաստաթղթերի փոխադարձ ճանաչման մասին Հայաստանի Հանրապետության միջազգային պայմանագրի առկայության դեպքում՝ օտարերկրացու միջին մասնագիտական կամ բժշկական բարձրագույն և հետբուհական կրթության, մասնագիտական որակավորման փաստաթղթերը, իսկ դրա բացակայության դեպքում` Հայաստանի Հանրապետության օրենսդրությամբ սահմանված կարգով օտարերկրացի բուժաշխատողի՝ բժշկական կրթության փաստը հավաստող փաստաթղթերի որակավորման ճանաչման մասին Հայաստանի Հանրապետության օրենսդրությամբ սահմանված կարգով տրված տեղեկանքը.4. օտարերկրացի բուժաշխատողի գործունեության երկրում բժշկական գործունեությամբ զբաղվելու իրավունքի հավաստագիրը, լիցենցիան կամ արտոնագիրը (թույլտվությունը).5. օտարերկրյա իրավասու մարմնի կողմից օտարերկրացի բուժաշխատողին Հայաստանի Հանրապետությունում գործունեություն իրականացնելուն նախորդող ամսվա դրությամբ տրված պատշաճ մասնագիտական գործունեության տեղեկանքը (certificate of good standing):

1.Օտարերկրյա պետության բժշկական հաստատության տված ժամանակավոր անաշխատունակության թերթիկի կամ ժամանակավոր անաշխատունակության ժամանակահատվածը հաստատող այլ բժշկական փաստաթղթի հիման վրա կառավարության սահմանած ժամանակավոր անաշխատունակության թերթիկ տրամադրելու գործընթացը հաստատված է ՀՀ կառավարության 14.07.2011թ. թիվ 1024-Ն որոշմամբ հաստատված հավելված 6-ով:2. Օտարերկրյա պետության բժշկական հաստատության տված ժամանակավոր անաշխատունակության թերթիկի կամ բժշկական փաստաթղթի հիման վրա ՀՀ-ում ժամանակավոր անաշխատունակության թերթիկ տրամադրելու համար քաղաքացին առողջապահության նախարարություն է ներկայացնում`1) հյուպատոսական վավերացմամբ, միջազգային պայմանագրով նախատեսված դեպքում` ապոստիլի հիման վրա վավերացված ժամանակավոր անաշխատունակության թերթիկ կամ ժամանակավոր անաշխատունակության ժամանակահատվածը հաստատող այլ բժշկական փաստաթուղթ և դրա նոտարական կամ հյուպատոսական կարգով վավերացված թարգմանությունը,2) անկախ պետությունների համագործակցության անդամ երկրների դեպքում` զինանշանի պատկերով կնիքով կամ ապոստիլի հիման վրա վավերացված ժամանակավոր անաշխատունակության թերթիկ կամ այլ բժշկական փաստաթուղթ և դրա նոտարական կամ հյուպատոսական կարգով վավերացված թարգմանությունը,3) անկախ պետությունների համագործակցության անդամ երկրների բժշկական հաստատության բժշկական փաստաթուղթն առանց զինանշանի պատկերով կնիքի կամ առանց ապոստիլի լինելու դեպքում առողջապահության նախարարությունը բժշկական փաստաթղթերի իսկությունը և համապատասխանությունը պարզում է գրավոր հարցումով` հարցում կատարելու վերաբերյալ դիմումատուի կողմից նախարարությանը տրված նոտարի վավերացրած լիազորագրի հիման վրա (լիազորագրի ձևը տրամադրում է առողջապահության նախարարությունը):3. Բացի նշված բժշկական փաստաթղթերից, քաղաքացին առողջապահության նախարարություն է ներկայացնում դիմում` նշելով այն առողջության առաջնային պահպաանման ծառայություններ մատուցող բժշկական հաստատությունը, որտեղ սահմանված կարգով գրանցված է, և անձը հաստատող փաստաթղթի պատճենը:

Հավելված N 1 ՀՀ կառավարության 2019 թվականի  մայիսի 30-ի N 642-Ն որոշման Ց Ա Ն Կ ԲՆԱԿՉՈՒԹՅԱՆ ՍՈՑԻԱԼԱԿԱՆ ԿԱՄ ՀԱՏՈՒԿ ԽՄԲԵՐԻ, ՈՐՈՒՄ ԸՆԴԳՐԿՎԱԾ ՇԱՀԱՌՈՒՆԵՐԻՆ ԴԵՂԵՐԸ ՀԱՏԿԱՑՎՈՒՄ ԵՆ ԴՐԱՆՑ ԱՐԺԵՔԻ ԼՐԻՎ ԿԱՄ ՄԱՍՆԱԿԻ ՓՈԽՀԱՏՈՒՑՄԱՄԲ 1. Բնակչության սոցիալական կամ հատուկ խմբեր, որոնց պատկանող շահառուներին հիվանդության դեպքում դեղերը հատկացվում են լրիվ փոխհատուցմամբ՝ 1) ֆունկցիոնալության խորն աստիճանի, ֆունկցիոնալության ծանր աստիճանի և ֆունկցիոնալության միջին աստիճանի սահմանափակումներ ունեցող անձինք. 2) հաշմանդամություն ունեցող երեխաներ (մինչև 18 տարեկան). 3) հայրենական պատերազմի մասնակիցներ և նրանց հավասարեցված անձինք. 4) առանց ծնողական խնամքի մնացած երեխաներ, ինչպես նաև միակողմանի ծնողազուրկ երեխաներ (մինչև 18 տարեկան). 5) բազմազավակ (մինչև 18 տարեկան չորս և ավելի անչափահաս երեխաներ ունեցող) ընտանիքների երեխաներ. 6) Հայաստանի Հանրապետության պաշտպանության ժամանակ, ինչպես նաև ծառայողական պարտականությունները կատարելիս զոհված (մահացած) զինծառայողների ընտանիքների անդամներ. 7) հաշմանդամություն ունեցող անձանցից բաղկացած ընտանիքների երեխաներ (մինչև 18 տարեկան). 8) մինչև 7 տարեկան երեխաներ. 9) ընտանիքի սոցիալական գնահատման համակարգում հաշվառված 28.01 և ավելի բարձր անապահովության միավոր ունեցող նպաստառուներ. 10) արտակարգ իրավիճակներում կամ Հայաստանի Հանրապետության և (կամ) Արցախի Հանրապետության նկատմամբ օտարերկրյա պետության կողմից իրականացված ռազմական գործողությունների կամ ահաբեկչական գործողությունների արդյունքում տուժած անձինք. 11) Արցախի Հանրապետության նկատմամբ օտարերկրյա պետության կողմից իրականացված ռազմական գործողությունների կամ ահաբեկչական գործողությունների արդյունքում Արցախի Հանրապետությունում մշտապես բնակվող, սակայն Հայաստանի Հանրապետություն տեղափոխված անձինք. 12) 2020 թվականի սեպտեմբերի 27-ին Ադրբեջանի Հանրապետության կողմից Արցախի Հանրապետությունում սանձազերծած պատերազմի ընթացքում վիրավորում ստացած անձինք՝ զինծառայողներ և ոչ զորահավաքային զորակոչով պատերազմի մասնակիցներ (կամավորներ): (1-ին կետը փոփ. 16.07.20 N 1183-Ն, լրաց. 04.12.20 N 1980-Ն, խմբ. 29.06.23 N 1061-Ն) 2. Բնակչության սոցիալական կամ հատուկ խմբեր, որոնց պատկանող շահառուներին հիվանդության դեպքում դեղերը հատկացվում են մասնակի փոխհատուցմամբ` 50 տոկոս զեղչով՝ 1) (ենթակետն ուժը կորցրել է 29.06.23 N 1061-Ն) 2) Չեռնոբիլի վթարի վերացման աշխատանքների մասնակիցներ. 3) բռնադատվածներ. 4) միայնակ չաշխատող կենսաթոշակառուներ. 5) միայն չաշխատող կենսաթոշակառուներից բաղկացած (այդ թվում՝ իրենց խնամքի տակ անչափահաս երեխա ունեցող) ընտանիքներ. 6) միայնակ մայրերի երեխաներ (մինչև 18 տարեկան): (2-րդ կետը փոփ. 29.06.23 N 1061-Ն) 3. Չաշխատող կենսաթոշակառուներին դեղերը տրվում են մասնակի փոխհատուցմամբ` 30 տոկոս զեղչով: (հավելվածը փոփ. 16.07.20 N 1183-Ն, լրաց. 04.12.20 N 1980-Ն, խմբ., փոփ. 29.06.23 N 1061-Ն)   Հայաստանի Հանրապետության վարչապետի աշխատակազմի ղեկավար  Է. Աղաջանյան        Հավելված N 2 ՀՀ կառավարության 2019 թվականի  մայիսի 30-ի N 642-Ն որոշման   Ց Ա Ն Կ ՀԻՎԱՆԴՈՒԹՅՈՒՆԵՐԻ, ՈՐՈՆՑ ԴԵՊՔՈՒՄ ԴԵՂԵՐԸ ՇԱՀԱՌՈՒՆԵՐԻՆ ՀԱՏԿԱՑՎՈՒՄ ԵՆ ԴՐԱՆՑ ԱՐԺԵՔԻ ԼՐԻՎ ՓՈԽՀԱՏՈՒՑՄԱՄԲ 1. Տուբերկուլյոզ (հակատուբերկուլյոզային դեղեր) 2. Հոգեկան հիվանդություններ (հոգեմետ դեղեր) 3. Չարորակ նորագոյացություններ (հակաուռուցքային դեղեր, հեմոֆիլիայի դեղեր, ցավազրկող դեղեր, թմրադեղեր) 4. Շաքարային և ոչ շաքարային դիաբետ (հակադիաբետիկ դեղեր) 5. Էպիլեպսիա (հակացնցումային դեղեր) 6. Սրտամկանի ինֆարկտ (դուրսգրման օրվանից առաջին 2 ամիսը՝ արյան կորոնար շրջանառությունը բարելավող դեղեր) 7. Պարբերական հիվանդություն (կոլխիցին և կամ այլ դեղեր) 8. Սրտի փականների արատներ (հակակոագուլյանտներ՝ պրոթեզավորումից հետո) 9. Մալարիա (հակամալարիային դեղեր) 10. Քրոնիկ երիկամային անբավարարություն (երիկամային փոխպատվաստման և (կամ) ծրագրային հեմոդիալիզի դեպքերում (ցիկլոսպորին, էրիթրոպոետին, մոֆետիլի միկոֆենոլատ և (կամ) դրանց համարժեք այլ դեղեր) 11. Ֆենիլկետոնուրիա (ֆենիլալանին չպարունակող մանկական կեր) 12. Անհաս նորածինների շնչառական խանգարման համախտանիշ (բերակտանտ ակտիվ նյութ պարունակող դեղեր) 13. Մարդու իմունային անբավարարության (ՄԻԱՎ) վարակ (դեղեր, թեստեր) 14. Հիպոֆիզային գաճաճություն ախտանիշ (հորմոնային դեղեր) 15. Վիրուսային հեպատիտ Ց հիվանդություն (հակավիրուսային դեղեր) 16. Պատանեկան իդիոպաթիկ արթրիտ (դեղեր) 17. Առաջնային իմունոդեֆիցիտ (դեղեր) 18. Կավասակիի հիվանդություն (դեղեր) 19. Նյարդաբանական խնդիրներով պայմանավորված համախտանիշեր (դեղեր) 20. Ցրված սկլերոզ (դեղեր) 21. Անհաս նորածինների դեղեր (հավելվածը լրաց. 29.06.23 N 1061-Ն)   Հայաստանի Հանրապետության վարչապետի աշխատակազի ղեկավար Է. Աղաջանյան

1. ԵԱՏՄ անդամ պետությունների, այդ թվում` Ռուսաստանի Դաշնության քաղաքացիների համար Հայաստանի Հանրապետությունում բժշկական օգնությունը և սպասարկումը կազմակերպվում է` հիմք ընդունելով 2014 թվականի մայիսի 29-ի Եվրասիական տնտեսական միության մասին պայմանագրի հավելված 30–ի 98-րդ հոդվածի 4-րդ կետի դրույթները, 2. Հայաստանի Հանրապետությունում բնակության հատուկ կարգավիճակ ունեցող ԵԱՏՄ, այդ թվում` Ռուսաստանի Դաշնության և օտարերկրյա քաղաքացիները (օրինակ` Ուկրաինայի), ինչպես նաև Հայաստանի Հանրապետությունում փախստականի և ապաստան հայցողի կարգավիճակ ունեցող անձինք պետական պատվերի շրջանակներում առողջության առաջնային պահպանման ծառայություններ են ստանում այն առողջության առաջնային պահպանման ծառայություններ մատուցող (ԱԱՊ) բժշկական կազմակերպության ԱԱՊ բժշկի մոտ, որին ընտրել են և ում մոտ սահմանված կարգով գրանցվել են, 3. Հայաստանում բնակության հատուկ կարգավիճակ ունեցող Ռուսաստանի Դաշնության քաղաքացիները, որոնք ընդգրկված են կառավարության 04.03.2004թ. թիվ 318-Ն որոշման հավելված 1-ով հաստատված բնակչության սոցիալապես անապահով ու առանձին (հատուկ) խմբերի ցանկում, օգտվում են անվճար հիվանդանոցային (թերապևտիկ և վիրաբուժական) բժշկական օգնություն և սպասարկում ստանալու արտոնություններից, ինչպես նաև բժշկական ցուցման դեպքում հատուկ և դժվարամատչերի ախտորոշիչ հետազոտություններ անցնելու արտոնություններից: 4. Կառավարության 04.03.2004թ. թիվ 318-Ն որոշմամբ հաստատված հավելված 1-ի` ապաստան հայցողները ու նրանց ընտանիքների անդամները նույնպես ընդգրկված են պետության կողմից երաշխավորված անվճար և արտոնյալ պայմաններով բժշկական օգնություն և սպասարկում ստանալու իրավունք ունեցող բնակչության սոցիալապես անապահով ու առանձին (հատուկ) խմբերի ցանկում և օգտվում են անվճար հիվանդանոցային (թերապևտիկ և վիրաբուժական) բժշկական օգնություն և սպասարկում ստանալու արտոնություններից, ինչպես նաև բժշկական ցուցման դեպքում հատուկ և դժվարամատչերի ախտորոշիչ հետազոտություններ անցնելու արտոնություններից: 5. Հայաստանի Հանրապետությունում ԵՏՄ անդամ-պետությունների և ԱՊՀ մասնակից պետությունների քաղաքացիներին հանկարծակի սրված վիճակների և հիվանդությունների դեպքում, որոնք սպառնում են պացիենտի կյանքին կամ շրջապատողների առողջությանը, դժբախտ պատահարների, թունավորումների, վնասվածքների, ծննդաբերության և հղիության ընթացքում անհետաձգելի իրավիճակների դեպքում շտապ և անհետաձգելի բժշկական օգնությունը ցուցաբերվում է առանց որևէ խոչընդոտի, անվճար և լրիվ ծավալով՝ ժամանակավոր բնակության պետության տարածքում բժշկական կազմակերպությունների կողմից՝ անկախ կազմակերպչաիրավական ձևերից, գերատեսչական պատկանելությունից և նրանց սեփականության ձևերից: Սկսած այն պահից, երբ արդեն վերացվել է պացիենտի կյանքին կամ շրջապատողների առողջությանը սպառնացող վտանգը և հնարավոր է նրա տեղափոխությունը, բժշկական օգնության ցուցաբերումը իրականացվում է վճարովի հիմունքներով: 6. Կառավարության 27.12.2001թ. թիվ 1286 որոշմամբ հաստատված շրջապատի համար վտանգ ներկայացնող հիվանդությունների ցանկում ընդգրկված հիվանդություններով օտարերկրյա քաղաքացիների բժշկական օգնությունը և սպասարկումը կազմակերպվում է անկախ համապատասխան միջպետական (միջազգային) պայմանագրերի (համաձայնագրերի) առկայությունից` պետական պատվերի շրջանակներում: Ցանկում ներառված են այնպիսի վարակիչ հիվանդություններ, ինչպիսիք են տուբերկուլյոզը (բոլոր տեսակները), ՄԻԱՎ վարակը և այլն.  1) Հայաստանում ՄԻԱՎ վարակի առկայության դեպքում բուժօգնությունը տրամադրվում է անվճար և ամբողջությամբ՝ ներառյալ պլանային բուժում: 2) Կորոնավիրուսային վարակի հայտնաբերման պահից սկսված բժշկական օգնությունը տրամադրվում է անվճար` պետական պատվերի շրջանակներում։ Օտարերկրյա քաղաքացիների համար կորոնավիրուսային վարակի դեմ պատվաստումը կազմակերպվում է անվճար։ 5. «Անկախ Պետությունների Համագործակցության մասնակից պետությունների քաղաքացիներին բժշկական օգնություն ցուցաբերելու մասին» համաձայնագրի հոդված 3-ի ժամանակավոր բնակության պետությունում քաղաքացիներին պլանային բժշկական օգնություն ցուցաբերվում է վճարովի հիմունքներով, ըստ պայմանագրային գների կամ գործող գնացուցակի փոխհաշվարկներ կատարելով: Պլանային բուժօգնության այս կամ այն տեսակի տրամադրման համար հիմք է հանդիսանում համապատասխան բժշկական փաստաթղթերի և բուժօգնության փաստացի արժեքի վճարման մասին ուղարկող երկրի երաշխիքային պարտավորության առկայությունը: Նշված փաստաթղթերի բացակայության դեպքում պլանային բուժօգնությունը ցուցաբերվում է բուժման կողմնորոշիչ արժեքից ոչ պակաս չափով կանխավճար իրականացնելուց հետո՝ բժշկական կազմակերպության և պացիենտի կամ էլ նրան ներկայացնող իրավաբանական (ֆիզիկական) անձի միջև հետագա փոխհաշվարկ անցկացնելով: Առանձին դեպքերում, Կողմերի պայմանավորվածությամբ, ծանր հիվանդություններով տառապող անձանց պլանային խորհրդատվական և բուժախտորոշիչ օգնություն կարող է ցուցաբերվել այլ պայմաններով:

ՀՀ ԿԱՌԱՎԱՐՈւԹՅԱՆ 2019 ԹՎԱԿԱՆԻ ՄԱՅԻՍԻ 30-Ի N 642-Ն ՈՐՈՇՄԱՆ N 2 ՀԱՎԵԼՎԱԾՈՎ ՍԱՀՄԱՆՎԱԾ ՀԻՎԱՆԴՈւԹՅՈւՆՆԵՐԻ ԲՈւժՄԱՆ ՀԱՄԱՐ ՀՀ ՊԵՏԱԿԱՆ ԲՅՈՒՋԵԻ ՀԱՄԱՊԱՏԱՍԽԱՆ ԾՐԱԳՐԻ ՇՐՋԱՆԱԿՆԵՐՈւՄ ԱՌՈՂՋԱՊԱՀՈւԹՅԱՆ ՆԱԽԱՐԱՐՈւԹՅԱՆ ԿՈՂՄԻՑ ՁԵՌՔ ԲԵՐՎԱԾ ԴԵՂԵՐ   1. ՀՈԳԵԿԱՆ ՀԻՎԱՆԴՈւԹՅՈւՆՆԵՐ (ՀՈԳԵՄԵՏ ԴԵՂԵՐ) Բենզոբարբիտալ 100մգ, Ֆլուֆենազին 25մգ/1մլ, Տրիֆլուոպերազին 5 մգ, Կլոզապին 100մգ, Տրիհեքսիֆենիդիլ 2մգ, Հալոպերիդոլ 5մգ, Լորազեպամ 2մգ, Դիազեպամ 5մգ, Ամիտրիպտիլին 25մգ, Օլանզապին 10մգ, Լևոմեպրոմազին 25մգ 2. ՉԱՐՈՐԱԿ ՆՈՐԱԳՈՅԱՑՈւԹՅՈւՆՆԵՐ (ՀԱԿԱՈւՌՈւՑՔԱՅԻՆ ԴԵՂԵՐ, ՀԵՄՈՖԻԼԻԱՅԻ ԴԵՂԵՐ, ՑԱՎԱԶՐԿՈՂ ԴԵՂԵՐ, ԹՄՐԱԴԵՂԵՐ) Հիդրօքսիկարբամիդ 500 մգ, Հակահեմոֆիլիկ 8-րդ գործոն-500ՄՄ, Հակահեմոֆիլիկ 9-րդ գործոն-500ՄՄ, Մորֆին հիդրոքլորիդ 1%-1մլ, Մորֆին հիդրոքլորիդ 20մգ 20 մլ, Օմնոպոն 2%-1մլ, Թրիմեպերիդին 2%-1մլ, Ցիսպլատին 1մգ/մլ 50մլ, Էտոպոզիդ 20մգ/5մլ, Մեսնա 400 մգ, Իրինոտեկան 20մգ/5մլ, Պեգ ասպարագինազա 3750 ՄՎ/5 մլ, Տրաստուզումաբ լուծույթ ե/մ ներարկման 600մգ/5մլ; ապակե սրվակ 6մլ, Ցիկլոսպորին 25մգ, Ցիկլոսպորին 50մգ ՄԱՆԿԱԿԱՆ ՈւՌՈւՑՔԱԲԱՆՈւԹՅՈւՆ Կալցիումի ֆոլինատ 100 մգ լուծույթ, Մերկապտոպուրին 50 մգ, Վինկրիստին 1 մգ, Ֆիլգրաստիմ 30 մլն. Լուծույթ ներարկման կամ կաթիլաներարկման, Ֆլյուդարաբին 50 մգ, Մետոտրեքսատ 50 մգ, Մետոտրեքսատ 500 մգ, Դօքսոռուբիցին 50 մգ, Իդառուբիցին 5 մգ, Դաունոռուբիցին 20 մգ, Օնդանսետրոն 8մգ, Ցիկլոֆոսֆամիդ 200մգ, Ցիկլոֆոսֆամիդ 1000մգ, Իֆոսֆամիդ 1000 մգ, Կարբոպլատին 150մգ, Կարբոպլատին 450մգ, Տոպոտեկան 4մգ, Տեմոզոլամիդ 100 մգ, Թիոգուանին 40 մգ, Բլեոմիցին 15մգ, Ցիտարաբին 500 մգ, Ցիտարաբին 100 մգ, Դակտինոմիցին 0.5մգ, Դակարբազին 200 մգ 3. ՇԱՔԱՐԱՅԻՆ ԵՎ ՈՉ ՇԱՔԱՐԱՅԻՆ ԴԻԱԲԵՏ (ՀԱԿԱԴԻԱԲԵՏԻԿ ԴԵՂԵՐ) Կարճատև ազդեցության ինսուլիններ մարդկային 100 ՄՄ/մլ, Միջին ազդեցության ինսուլիններ մարդկային 100 ՄՄ/մլ, Ինսուլին կարճատև և միջին ազդեցության խառնուրդ մարդկային 100ՄՄ/մլ, Ուլտրակարճ ազդեցության ինսուլինների անալոգներ 100ՄՄ/մլ 3մլ (0-23 տարեկանների համար), Երկարատև ազդեցության ինսուլինների անալոգներ 100ՄՄ/մլ 3մլ (0-23 տարեկանների համար), Մետֆորմին հ/ք 1000մգ, Գլիմեպիրիդ/Մետֆորմին 2մգ/500մգ, Գլիկլազիդ 60 մգ, Դեսմոպրեսին 0.1մգ/մլ-0,1մգ/մլ 5մլ քթակաթիլներ, Գլյուկագոն 1 մգ (0-18 տարեկանների համար), Արյան մեջ գլյուկոզայի մակարդակի որոշման թեստ-երիզներ (0-18 տարեկանների համար) 4. ԷՊԻԼԵՊՍԻԱ (ՀԱԿԱՑՆՑՈւՄԱՅԻՆ ԴԵՂԵՐ) Կարբամազեպին 200մգ, Վալպրոյաթթվի նատրիումական աղ 300մգ աղելույծ, Վալպրոյաթթվի նատրիումական աղ 300մգ դեղահատեր երկարատև ձերբազատմամբ թաղանթապատ, Լևետիրացետամ 500մգ (0-18 տարեկանների համար) 5. ՊԱՐԲԵՐԱԿԱՆ ՀԻՎԱՆԴՈւԹՅՈւՆ  Կոլխիցին 1մգ 6. ՔՐՈՆԻԿ ԵՐԻԿԱՄԱՅԻՆ ԱՆԲԱՎԱՐԱՐՈւԹՅՈւՆ (ԵՐԻԿԱՄԱՅԻՆ ՓՈԽՊԱՏՎԱՍՏՄԱՆ և (ԿԱՄ) ԾՐԱԳՐԱՅԻՆ ՀԵՄՈԴԻԱԼԻԶԻ ԴԵՊՔԵՐՈւՄ) Էրիտրոպոէտին բետտա 2000 ՄՄ, Ցիկլոսպորին 25մգ, Ցիկլոսպորին 50մգ 7. ՖԵՆԻԼԿԵՏՈՆՈւՐԻԱ /ՖԵՆԻԼ ԱԼԱՆԻՆ ՉՊԱՐՈւՆԱԿՈՂ ՄԱՆԿԱԿԱՆ ԿԵՐ/ Ֆենիլ ալանին չպարունակող կեր մինչև 1 տարեկան,գրամ 10-16%, Ֆենիլ ալանին չպարունակող կեր 1-14 տարեկան, գրամ 16-34%, Ֆենիլ ալանին չպարունակող կեր -15 տարեկան, գրամ 60 % 8. ՀԻՊՈՖԻԶԱՅԻՆ ԳԱՃԱՃՈւԹՅՈւՆ ԱԽՏԱՆԻՇ (ՀՈՐՄՈՆԱՅԻՆ ԴԵՂԵՐ) Սոմատրոպին լուծույթ լուծույթ ե/մ ներարկման 6,7մգ/մլ; 1,5մլ նախալցված գրիչ-ներարկիչ 9. ԱՆՀԱՍ ՆՈՐԱԾԻՆՆԵՐԻ ՇՆՉԱՌԱԿԱՆ ԽԱՆԳԱՐՄԱՆ ՀԱՄԱԽՏԱՆԻՇ (ԲԵՐԱԿՏԱՆՏ ԱԿՏԻՎ ՆՅՈւԹ ՊԱՐՈւՆԱԿՈՂ ԴԵՂԵՐ)  Բերակտանտ 10. ՎԻՐՈւՍԱՅԻՆ ՀԵՊԱՏԻՏ Ց ՀԻՎԱՆԴՈւԹՅՈւՆ (ՀԱԿԱՎԻՐՈւՍԱՅԻՆ ԴԵՂԵՐ) Սոֆոսբուվիր 400 մգ, Դակլատասվիր 60 մգ 11. ՏՈՒԲԵՐԿՈՒԼՈԶԻ ԵՎ ՄԻԱՎ/ՁԻԱՀ-ի ԲՈՒԺՄԱՆ ԴԵՂԵՐ Հակատուբերկուլոզային առաջին և երկրորդ շարքի և հակառետրովիրուսային դեղեր

«Անվճար կամ արտոնյալ պայմաններով վերարտադրողականության օժանդակ տեխնոլոգիաների կիրառմամբ բժշկական օգնության և սպասարկման  կարգն ու շահառուներին ներկայացվող պահանջները սահմանելու մասին» կառավարության որոշման փոփոխություններն այսօր ընդունվեցին: Այն միտված է Արցախյան երկրորդ պատերազմի հետևանքները մեղմելուն, պատերազմի ընթացքում և դրա ավարտից հետո մարտական գործողություններին մասնակցության հետ կապված պատճառական կապով զոհված (մահացած) որդու ծնողներին վերարտադրողականության օժանդակ տեխնոլոգիաների կիրառմամբ բուժօգնություն տրամադրելուն, նրանց իրավունքներն օրենսդրորեն  սահմանելուն և դրանց իրականացման գործընթացի հետ կապված հարաբերությունները կարգավորելուն: Ըստ նոր կարգավորումների` նախագծով սահմանվել է շահառուների նոր խումբ` 2020 թվականի սեպտեմբերի 27-ից նոյեմբերի 9-ն ընկած ժամանակահատվածում Արցախի Հանրապետության դեմ Ադրբեջանի կողմից սանձազերծված ռազմական գործողությունների ընթացքում կամ ավարտից հետո մարտական գործողություններին մասնակցության հետ կապված պատճառական կապով զոհված (մահացած) որդու ծնողները: Նրանց նկատմամբ հանվել են անզավակ լինելու, օրենքով սահմանված կարգով ՔԿԱԳ մարմիններում գրանցված լինելու, ամուսիններից մեկի ՀՀ քաղաքացի լինելու և կնոջ 42 տարեկանը լրացած չլինելու հիմնական և լրացուցիչ պայմանները, հաշվի առնելով, որ Արցախյան երկրորդ պատերազմում զոհվածներից ոչ բոլորն են հանդիսացել զինծառայող կամ պահեստազորային, իսկ նրանց ծնողները հիմնականում ունեն այլ զավակ (ներ) կամ մոր տարիքը գերազանցում է 42-ը, ինչը սահմանափակում էր մեկ և ավելի զավակ ունեցող, 42 տարեկանից մեծ և զինծառայող չհանդիսացած զոհված անձանց ծնողների` պետական պատվերի շրջանակներում վերարտադրողական օժանդակ տեխնոլոգիաների կիրառմամբ ծառայություններից օգտվելու հնարավորությունը: Այս քայլով հնարավորություն է ստեղծվում աջակցելու հետպատերազմյան շրջանում որդեկորույս ծնողներին: Այսպիսով` սահմանվել է շահառուների նոր խումբ, վերացվել են գործող որոշմամբ սահմանված հիմնական և լրացուցիչ պահանջները, հնարավորություն տալով Արցախյան պատերազմի ընթացքում որդեկորույս ծնողներին` ցանկության և բժշկական հակացուցումների բացակայության դեպքում օգտվելու վերարտադրողական օժանդակ տեխնելոգիաներով մատուցվող ծառայություններից:

Առողջապահության նախարարության առաջարկով` կառավարության որոշմամբ նոր կարգ է սահմանվել, ըստ որի` Հայաստանում կամ Արցախում հայտարարված արտակարգ իրավիճակներում կամ ռազմական կամ ահաբեկչական գործողությունների արդյունքում տուժած անձանց հիվանդանոցային և ամբուլատոր-պոլիկլինիկական բժշկական օգնությունն ու սպասարկումն իրականացվում է պետության կողմից երաշխավորված անվճար պայմաններով: Նշենք, որ վերջիններս օգտվում են անվճար հիվանդանոցային բուժօգնությունից, այդ թվում` նորագույն և թանկարժեք տեխնոլոգիաներով մատուցող բժոշկական օգնության և սպասարկման ծառայություններից: Տուժած անձինք նաև անվճար պայմաններով կարող են առողջության առաջնային պահպանման ծառայություններ ստանալ իրենց կողմից կամավոր ընտրված ամբուլատոր-պոլիկլինիկական կազմակերպությունում: Ի դեպ, տուժած անձին տրամադրվող պետության կողմից երաշխավորված անվճար պայմաններով ամբուլատոր-պոլիկլինիկական բժշկական օգնությունը և սպասարկումը ներառում է նաև լաբորատոր ախտորոշիչ գործիքային հետազոտությունները և դեղերի տրամադրումը: Տուժածի՝ անձը հաստատող փաստաթղթերի բացակայության դեպքում, հիմք է ընդունվում Հայաստանի Հանրապետության ոստիկանության անձնագրային և վիզաների վարչության կողմից տրամադրված ժամանակավոր փաստաթուղթը:          Հորդորում ենք Հայաստան տեղափոխված արցախցիներին դիմել ժամանակավոր բնակության վայրին տարածքային առումով մոտ տեղակայված ամբուլատորիա կամ պոլիկլինիկա` անհրաժեշտության դեպքում հիվանդանոցային բուժման ուղեգիր ստանալու համար: «Արտակարգ իրավիճակներում կամ Հայաստանի Հանրապետության նկատմամբ օտարերկրյա պետության կողմից իրականացված ռազմական գործողությունների կամ ահաբեկչական գործողությունների արդյունքում տուժած անձանց բժշկական օգնության և սպասարկման կազմակերպման  կարգը» հետևյալ հղումով.

Այսօր կառավարությունն ընդունել է 28.02.2019 թվականի թիվ 202-Ն որոշման մեջ լրացումներ կատարելու մասին որոշումը, ըստ որի` անձնական օգտագործման դեղերի քիչ քանակության ներմուծման դեպքում անհրաժեշտ չի լինի առողջապահության նախարարության թույլտվությունը: Այսպիսով` փոխադրող կազմակերպությունների կողմից կամ միջազգային փոստային փոխադրումներով ֆիզիկական անձի անունով ներմուծվող անձնական օգտագործման դեղերը` առանց հավաստագրի կարող են ներմուծել առանց առողջապահության նախարարության հատուկ թույլտվության` տարվա ընթացքում մեկ անգամ «մինչև 5 անվանում, յուրաքանչյուրից` երեքական սպառողական փաթեթ» քանակով: Ներմուծման ժամանակ նախարարության թույլտվությունը պարտադիր է, եթե սահմանված քանակները գերազանցվում են: Այս դեպքում թույլտվությունը տրվում է գործող կարգի 49-52-րդ կետերի համաձայն` անհրաժեշտ փաստաթղթերի առկայության դեպքում: Նշենք, որ կարգն ուժի մեջ է մտնում պաշտոնական հրապարակման օրվան հաջորդող 10-րդ օրը:

COVID-19 հաստատված պացիենտների և նրանց հետ սերտ շփվածների բժշկական օգնությունն և սպասարկումն իրականացվում է Առողջության առաջնային պահպանման (ԱԱՊ) հաստատությունների կողմից` առողջապահության նախարարի հրամանով հաստատված կարգի համաձայն: Արտահիվանդանոցային պայմաններում «թոքաբորբ» ախտորոշմամբ պացիենտների  վարումը իրականացվում է ԱԱՊ հաստատությունների կողմից` ըստ առողջապահության նախարարի հրամանով հաստատած արտահիվանդանոցային թոքաբորբերի վարման կլինիկական ուղեցույցի: Ամենօրյա հեռախոսազանգերի միջոցով ԱԱՊ բժիշկն իրականացնում է կորոնավիրուսային հիվանդությամբ պացիենտների և նրանց հետ սերտ շփվածների մշտադիտարկում. ճշտվում են պացիենտի գանգատները, ուղեկցող հիվանդությունները, ինչպես նաև տրամադրվում է տեղեկատվություն տնային պայմաններում անվտանգ խնամքի կազմակերպման և անձնական հիգիենայի պահպանման վերաբերյալ, նաև հրահանգվում է առողջական վիճակի վատթարացման դեպքում անմիջապես կապ հաստատել բժշկի հետ: COVID-19 պացիենտների և նրանց հետ սերտ շփվածների մոտ ախտանիշներ ի հայտ գալու դեպքում, ելնելով գանգատներից, ԱԱՊ բժիշկն իրականացնում է տնային այց` տեղում գնահատելու պացիենտի կամ կոնտակտավորի առողջական վիճակը: Անհրաժեշտության դեպքում` ըստ բժշկական ցուցումների, իրականացվում են լաբորատոր-գործիքային ախտորոշիչ հետազոտություններ: Տնային այցի ընթացքում, ելնելով պացիենտի ծանրության աստիճանից և անհրաժեշտությունից, ԱԱՊ բժիշկը որոշում է կայացնում հոսպիտալացման մասին: Արտահիվանդանոցային պայմաններում կորոնավիրուսային հիվանդությամբ պացիենտների բժշկական օգնության և սպասարկման կազմակերպման կարգի  համաձայն` COVID-19 պացիենտների հոսպիտալացման ցուցումներն են․ 1)  COVID-19 և հղիությունը (COVID-19-ի ախտանշանների առկայության դեպքում), 2) COVID-19 միջին ծանրության ընթացքը (թոքաբորբ առանց հիպoքսիայի) և 60-ից բարձր տարիքը, 3) COVID-19 միջին ծանրության ընթացքը (թոքաբորբ առանց հիպoքսիայի) և քրոնիկ սրտանոթային հիվանդություն, զարկերակային գերճնշում, շաքարային դիաբետ, թոքերի քրոնիկ օբստրուկտիվ հիվանդություն, իմունադեֆիցիտային վիճակներ, քաղցկեղ, ճարպակալում, քրոնիկ երիկամային անբավարարություն, 4) COVID-19 ծանր թոքաբորբով, որի նշաններն են. բարձր ջերմությունից և շնչառական ախտանիշներից բացի հետևյալ ≥1 նշանների առկայությունը․ ա. շնչառության հաճախություն` ≥30/րոպե (մեծահասակներ), բ. արյան թթվածնով հագեցվածություն` SpO2 ≤93%, գ. 24-48 ժամվա ընթացքում թոքային դաշտի >50% ընդգրկող ինֆիլտրատներ, 5) COVID-19 կրիտիկական վիճակները (շնչառական անբավարարություն, սեպտիկ շոկ և/կամ բազմաօրգանային անբավարարություն, թրոմբոէմբոլիզմ: Այսպիսով` բնակչությանը կոչ ենք անում հետևել բժշկի նշանակումներին, չզբաղվել ինքնաբուժմամբ, անհարկի չօգտագործել հակաբիոտիկներ: Առողջական վիճակի փոփոխության արձանագրման դեպքում անմիջապես կապ հաստատել ԱԱՊ բժշկի հետ:

Վիրուսային հեպատիտ Ց-ով պացիենտների «Սոֆոսբուվիր/Դակլատասվիր» դեղերով բուժման կազմակերպման կարգը  Հաստատվել է Հայաստանի Հանրապետությունում վիրուսային հեպատիտ Ց-ով պացիենտների «Սոֆոսբուվիր/Դակլատասվիր» (Sofosbuvir/Daclatasvir) դեղերով բուժման կազմակերպման կարգը, որի շրջանակներում պացիենտներին անվճար կտրամադրվեն ուղղակի ազդող հակավիրուսային դեղերը: Հաստատված կարգի համաձայն` «Սոֆոսբուվիր/Դակլատասվիր» դեղերով բժշկական օգնությունը և սպասարկումը տրամադրվում է 18 տարեկանից բարձր հեպատիտ Ց ախտորոշմամբ (որակական ՊՇՌ մեթոդով) պացիենտներին և լյարդի ֆիբրոզ 0–4 (Child-Pugh A, MELD <20) ունեցող պացիենտներին` հետևյալ լաբորատորգործիքային ախտորոշիչ հետազոտությունների արդյունքների հիման վրա. 1) հեպատիտ Ց վիրուսի հայտնաբերում (դրական) որակական պոլիմերազային շղթայական ռեակցիայի (ՊՇՌ) մեթոդով, 2) հեպատիտ Ց վիրուսի գենոտիպավորում (գենոտիպի որոշում), 3) ֆիբրոզի աստիճանի որոշում՝ լյարդի էլաստոգրաֆիա (ֆիբրոսկան) և/կամ APRI և/կամ FIB-4, ընդ որում, 3-րդ և 4-րդ աստիճանի ֆիբրոզի դեպքում որոշվում է նաև AFP, 4) արյան ընդհանուր հետազոտություն լեյկոբանաձևով, կենսաքիմիական հետազոտություն (բիլիռուբին ընդհանուր/կապված, ԱԼՏ, ԱՍՏ, ալբումին, գլյուկոզ, կրեատինին, պրոտրոմբինային ժամանակ/ինդեքս/INR), 5) HBsAg կամ հակա-HBc, 6) որովայնի խոռոչի օրգանների ուլտրաձայնային հետազոտություն: Նշված դեղերը չեն տրամադրվում, եթե պացիենտի մոտ առկա է. 1) դեկոմպենսացված լյարդի ցիռոզ (Child-Pugh B կամ C, MELD >=20), 2) հեպատոցելյուլյար կարցինոմա, 3) HBV-համավարակ HBsAg դրական, սակայն HBV-համավարակի դեպքում «Սոֆոսբուվիր/Դակլատասվիր»-ով բուժումը հնարավոր է իրականացնել HBV-ի տենոֆովիրով հակավիրուսային բուժման մեկնարկից հետո, 4) eGFR<30-ից երիկամային խնդիրներ, 5) հղիություն և կրծքով կերակրում, 6) նախկինում HCVNS5A ընկճողներով հակավիրուսային բուժում ստացած պացիենտներին: Ծրագրի շրջանակներում «Սոֆոսբուվիր/Դակլատասվիր» դեղերն առաջնահերթ տրվում են. 1) 4-րդ, 3-րդ աստիճանի ֆիբրոզ ունեցող պացիենտներին, 2)արտալյարդային դրսևորումներով` վասկուլիտ, դիաբետ, դեպրեսիա, քրոնիկական երիկամային հիվանդություն eGFR>30-ից, լիմֆոպրոլիֆերատիվ հիվանդություններ, պոլիարթրիտներ և այլն, պացիենտներին, 3)ուղեկցող հիվանդություններ՝ շաքարային դիաբետ, հեմոֆիլիա, լյարդի ճարպային հիվանդություն, ճարպակալում, սրտանոթային հիվանդություն, ունեցող պացիենտներին: Նշված չափանիշներին համապատասխանող պացիենտներին բժշկի կողմից տրվում է օրենքով սահմանված կարգով դեղատոմս, որի հիման վրա վերջինս «Ինֆեկցիոն հիվանդությունների ազգային կենտրոնից» (տեղակայման հասցե` Աճառյան փողոց, շենք 2) ստանում է անհրաժեշտ դեղերը: Նշենք, որ յուրաքանչյուր պացիենտի տրամադրվելու է ամսական 1 տուփ` ըստ բուժման կուրսի:

«28.01» և ավելի անապահովության միավոր ունեցող նպաստառուներինպոլիկլինիկաների միջոցով դեղերը կհատկացվեն անվճար      Այսօր ընդունվել է Հայաստանի Հանրապետության կառավարության 2019 թվականի մայիսի 30-ի N 642-Ն որոշման մեջ փոփոխություն և լրացում կատարելու մասին» ՀՀ կառավարության որոշումը: Ընտանիքի անապահովության սահմանային միավոր է սահմանվել «28.01» միավորը, նախկին «30.01» միավորի փոխարեն: Արդյունքում` այսուհետև «28.01» և ավելի անապահովության միավոր ունեցող նպաստառուներին դեղերը կհատկացվեն անվճար` առողջության առաջնայինպահպանման օղակի միջոցով:      Նախկին որոշմամբ` «30.01» և ավելի միավոր ունեցող շուրջ 200 հազար շահառու օգտվել է անվճար կամ մասնակի փոխհատուցմամբ դեղերի հատկացումից: Որոշման փոփոխությամբ անվճար դեղեր ստանալու իրավունք կունենան ևս 6114 շահառու` նվազեցված միավորների շնորհիվ: Բացի այդ` այն շահառուները (21100 անձ), որոնք դեղերը ստացել են մասնակի փոխհատուցմամբ, այժմ կստանան անվճար: Ընդհանուր շահառուների թիվը կավելանա ևս 27206-ով:      Այսպիսով` կունենանք բժշկական օգնության և սպասարկման ավելի հասանելի համակարգ, ինչպես նաև դեղերով անվճար ապահովում բնակչության սոցիալապես անապահով, առավել խոցելի խմբերի համար:

Ընդլայնվել է պետական պատվերով ծառայությունների և շահառուներիշրջանակը Կառավարության 2004 թվականի N 318-Ն որոշման մեջ փոփոխություններ են կատարվել, որոնք ընդունվել են այսօրվա նիստում: Այսուհետև` 1) պետական պատվերի շրջանակներում բժշկական օգնություն և սպասարկում ստանալու իրավունք ունեցող ընտանիքի անապահովության սահմանային միավորը կլինի «28.00», նախկին «30.01»-ի փոխարեն,2) պետական պատվեր իրականացնող բժշկական կազմակերպությունների ֆինանսական դժվարությունները կորոնավիրուսային հիվանդությամբ պայմանավորված մեղմելու նպատակով մինչև 2020 թվականի հուլիսը պետական բյուջեի մի քանի ծրագրերով թվով 119 բժշկական կազմակերպությունների ֆինանսավորումը իրականացվելու է կանխավճարային սկզբունքով: Նիստի ընթացքում ընդունվել է նաև 2013 թվականի կառավարության N 806-Ն որոշման փոփոխությունները, ըստ որի` պայմանագրային զինծառայողների ընտանիքների անդամներին համավճարային սկզբունքով նորագույն և թանկարժեք տեխնոլոգիաների կիրառմամբ մատուցվող ծառայություններն այսուհետև կիրականացվեն ամբողջությամբ անվճար: «Վերջին երկու տարիներին մեր բարեփոխումների արդյունքում ստացվել էր այնպես, որ մեր ժամկետային զինծառայողների ծնողներն իրենց բարդ և թանկարժեք վիրահատությունների մասով պետությունից ստանում էին 100 տոկոս փոխհատուցում, իսկ պայմանագրային զինծառայողները և սպայական անձնակազմը բարդ և թանկարժեք տեխնոլոգիաներով բուժօգնություն ստանալիս օգտվում էին միայն համավճարային փոխհատուցումից։ Կարծես թե ստացվել էր անհավասար իրավիճակ, որը փորձում ենք ուղղել։ Կունենանք ավելի արդար վերաբերմունք հազարավոր զինծառայողների և նրանց հավասարեցված անձանց՝ ոստիկանների, ԱԱԾ աշխատակիցների, ԱԻՆ աշխատակիցների նկատմամբ»,- ասել է առողջապահության նախարար Արսեն Թորոսյանը:

Նպատակը` ներկա և ապագա սերունդներին ծխախոտի բացասական ազդեցությունիցպաշտպանելն է Հայաստանի Հանրապետության նախագահ Արմեն Սարգսյանը ստորագրել է «Ծխախոտային արտադրատեսակների և դրանց փոխարինիչների օգտագործման հետևանքով առողջությանը հասցվող վնասի նվազեցման և կանխարգելման մասին» օրենքը: Օրենքով նախատեսված սահմանափակումները տարածվում են ծխախոտային բոլոր արտադրատեսակների (նարգիլեի, տաքացվող ծխախոտի, էլեկտրոնային սիգարետների և ցանկացած այլ նոր և նորարական ծխախոտային արտադրատեսակների), դրանց փոխարինիչների (բացառությամբ բժշկական նպատակով օգտագործվող), ինչպես նաև ծխախոտային արտադրատեսակների պատկանելիքների և որոշ դեպքերում նաև նմանակների վրա: Պահպանվել են նախկինում գործող օրենքով նախատեսված հիմնական սահմանափակող դրույթները` տարածելով դրանք բոլոր ծխախոտային արտադրատեսակների և դրանց փոխարինիչների վրա: Հիմնական սահմանափակող դրույթներն են. Պաշտոնական հրապարակման օրվան հաջորդող տասներորդ օրվանից արգելվումէ վաճառքը կամ որևէ այլ եղանակով իրացումը.  18 տարին չլրացած անձանց, ինքնասպասարկմամբ (ինքնուրույնաբար ընտրելու և մինչև վճարման համար նախատեսված վայր հասցնելու եղանակով), ինչպես նաև ավտոմատների կամ մեխանիկական սարքավորումների միջոցով,  մանրածախ վաճառքը կամ որևէ այլ եղանակով մանրածախ իրացումն իրականացնելիս որևէ զեղչի կիրառումը, առանց օրենքով նախատեսված թույլտվության (վերահսկողությունն իրականացնում են Տարածքային կառավարման մարմինները և տեղական ինքնակառավարման մարմինները), բաց տուփով կամ տուփում արտադրողի կողմից հավաստված արտադրանքի թվից ավելի կամ պակաս լինելու դեպքում կամ ծխախոտի հատով վաճառքը կամ որևէ այլ եղանակով հատով իրացումը կամ ամբողջություն կազմող փաթեթում ծխախոտային արտադրատեսակի կամ ծխախոտային արտադրատեսակների փոխարինիչի վաճառքը կամ որևէ այլ եղանակով իրացումը սննդամթերքի կամ ոչ պարենային ապրանքների հետ, առողջապահական, կրթական, մշակութային, սպորտային որոշ կազմակերպություններում, բնակչության սոցիալական պաշտպանության կազմակերպություններում և օդանավակայաններում (բացառությամբ անմաքս առևտրի խանութների): Նաև արգելվում է ծամախոտի մեծածախ և մանրածախ վաճառքը Հայաստանի Հանրապետությունում: Վաճառքի կանոնների իրականացման նկատմամբ վերահսկողությունն իրականացնում է Շուկայի վերահսկողության տեսչական մարմինը: Արգելվում է նաև 18 տարին չլրացած անձանց կողմից վաճառելը կամ որևէ այլ եղանակով իրացնելը: Դրույթի վերահսկողությունն իրականացնում է Առողջապահական և աշխատանքի տեսչական մարմինը: Արգելվում է օգտագործումը հետևյալ տարածքներում` բժշկական օգնություն և սպասարկում իրականացնող կազմակերպությունների շենքերում և դրանց մուտքերից ուղիղ գծով մինչև հինգ մետր հեռավորության վրա, նախադպրոցական, հանրակրթական ուսումնական հաստատությունների, նախնական արհեստագործական և միջին մասնագիտական ուսումնական, բարձրագույն և հետբուհական ուսումնական հաստատություններում և դրանց շենքերի մուտքերից ուղիղ գծով մինչև հինգ մետր հեռավորության վրա, մանկապատանեկան մարզական կազմակերպությունների շենքերում և դրանց մուտքերից ուղիղ գծով մինչև հինգ մետր հեռավորության վրա, համայնքի կողմից երեխաների համար նախատեսված խաղահրապարակներում և խաղային պուրակներում, պատմության և մշակույթի անշարժ հուշարձանների տարածքներում, բացառությամբ պատմության և մշակութային այն անշարժ հուշարձանների, որոնք համարվում են բնակելի տներ,  պետական և տեղական ինքնակառավարման մարմինների տեղակայմանշենքերում, այն վայրերում, որտեղ ծխելն արգելված է՝ համաձայն հրդեհայինանվտանգության կանոնների, վարորդի կողմից մասնավոր ավտոմոբիլային տրանսպորտային միջոցում՝ընթացքի ժամանակ, հասարակական ընդհանուր օգտագործման տրանսպորտային միջոցներում, բացառությամբ ջրային և երկաթուղային տրանսպորտի, որտեղ թույլատրվում է ունենալ օգտագործման համար առանձնացված հատուկ տարածքներ, հասարակական տրանսպորտի կանգառների ծածկերի տակ: Օգտագործումն արգելող կանոնների խախտման նկատմամբ վերահսկողությունն իրականացնում է ՀՀ ոստիկանությունը: Արգելվում են գովազդի, իրացման (վաճառքի) խթանման և հովանավորության բոլոր ձևերը: Գովազդի, իրացման (վաճառքի) խթանման և հովանավորության արգելքին ու սահմանափակումներին ներկայացվող պահանջների իրականցման նկատմամբ վերահսկողությունն իրականացնում են Առողջապահական և աշխատանքի տեսչական մարմինը, Շուկայի վերահսկողության տեսչական մարմինը: Օգտագործումն արգելող վայրերում և տարածքներում տեսանելի հատվածներում պետք է տեղադրվեն օգտագործման արգելքի և սահմանափակումների մասին տեղեկատվություն պարունակող ցուցանակներ, որի վերահսկողությունն իրականացնում է Առողջապահական և աշխատանքի տեսչական մարմինը: Նախատեսված որոշ դրույթների ուժի մեջ մտնելու ժամկետները տարբեր են: Օրենքի պաշտոնական հրապարակումից երեք ամիս հետո արգելվելու է վաճառքը կամ որևէ այլ եղանակով իրացումը թատերահամերգային, թանգարանային, գրադարանային կենտրոնների, կինոթատրոնների ներսում, պետական և տեղական ինքնակառավարման մարմիններին հատկացված (նրանց զբաղեցրած) տարածքների ներսում, պատմության և մշակույթի անշարժ հուշարձանների տարածքներում, ինչպես նաև առողջապահական, կրթական և մանկապատանեկան մարզական կազմակերպությունների շենքերի մուտքերից ուղիղ գծով մինչև 10 մետր հառավորության վրա: 2021 թվականի հունվարի 1-ից արգելվելու է հրապարակային ցուցադրումը վաճառասրահներում և հանրային սննդի օբյեկտներում, բացառությամբ օդանավակայանների անմաքս առևտրի խանութների: Նաև արգելվելու է օգտագործումը` hյուրանոցային տնտեսության օբյեկտներում (առողջարաններ, հանգստյան և մասնագիտացված ճամբարներ կամ տներ, պանսիոններ, զբոսաշրջային, մանկապատանեկան և ճամբարային բնակատեղիներ (համալիրներ), զբոսաշրջային տներ), աշխատանքային այլ փակ տարածքներում՝ անկախ սեփականության ձևից, առևտրի կենտրոններում, ցանկացած փակ հանրային այլ տարածքներում, ներառյալ՝ ընդհանուր օգտագործման տարածքները, բացառությամբ օդանավակայանների և հիվանդանոցային ձևով հոգեբուժական օգնություն և սպասարկում իրականացնող կազմակերպությունների, որտեղ թույլատրվում է ունենալ օգտագործման համար առանձնացված հատուկ տարածքներ, զորամասերում և զինվորական հաստատություններում, բացառությամբ «Հայաստանի Հանրապետության զինված ուժերի ներքին ծառայության կանոնագիրքը հաստատելու մասին» օրենքով նախատեսված օգտագործման համար առանձնացված հատուկ տարածքների: 2022 թվականի մարտի 15-ից արգելվելու է օգտագործումը հանրային սննդի օբյեկտներում, այդ թվում՝ բացօթյա (ճաշարաններ, ռեստորաններ, սրճարաններ, բարեր, բուֆետներ և խոհարարական արտադրանքի պատրաստման և իրացման այլ օբյեկտներ): 2024 թվականի հունվարի 1-ից արգելվելու է ծխախոտային արտադրատեսակների սպառողական տարաների վրա պատկերել ապրանքանիշի գույները, պատկերները, կորպորատիվ «լոգոները» և արտադրողին նույնականացնող այլ նշան (պատկեր) (միատեսակ փաթեթավորմամբ ծխախոտային արտադրատեսակներ): Ծխախոտային արտադրատեսակների և դրանց փոխարինիչների օգտագործման հետևանքով առողջությանը հասցվող վնասի նվազեցման և կանխարգելման մասին» ՀՀ օրենքով նախատեսված են ծխախոտային արտադրատեսակների, դրանց փոխարինիչների, ծխախոտային արտադրատեսակների պատկանելիքների և նմանակների շրջանառությանը վերաբերող այլ տեխնիկական կանոնակարգումներ, որոնք ուժի մեջ են մտնում տարբեր ժամանակահատվածներում: Սույն օրենքի նպատակներն են ներկա և ապագա սերունդներին պաշտպանել առողջության վրա ծխախոտային արտադրատեսակների օգտագործմամբ պայմանավորված բացասական ազդեցությունից, ինչպես նաև բնակչության ընկալումներում ծխախոտային արտադրատեսակների, ծխախոտային արտադրատեսակների փոխարինիչների օգտագործումն որպես անառողջ և մերժելի վարքագիծ արմատավորելը:

Բոլոր քայլերն ուղղված են ծնելիության բարելավմանը Առողջապահական գործոնով պայմանավորված ծնելիության բարելավման նպատակով մշակվել է 2020-2023թթ. միջոցառումների ծրագիր, որը հավանության է արժանացել կառավարության այսօրվա նիստում: Հանրապետությունում ժողովրդարական իրավիճակի բարելավման նպատակով առողջապահության նախարարության ֆինանսավորումը 2020 թվականին կավելանա 1,9 մլրդ դրամով: Իսկ ինչ միջոցառումներ են նախատեսվում. Ընդլայնվել են դեռահասների առողջության բարելավմանն ուղղված քայլերի շրջանակները: Նախատեսվում է 15 տարեկան բոլոր աղջիկներին` այժմ իրականացվող մանկաբույժի զննությանն և որովայնի ու փոքր կոնքի օրգանների գերձայնային հետազոտությանն ավելացնել նաև վահանաձև գեղձի գերձայնային հետազոտություն, ըստ ցուցումների նաև` հորմոնների հետազոտություններ: Արդյունքում ակնկալվում է վերարտադրողական ֆունկցիայի իրականացման փուլում առաջնային անպտղության և վերարտադրողական կորուստների նվազեցում` առնվազն 5 տոկոսով, ինչը վերարտադրողական խանգարումներ ունեցած և բուժման ենթարկվածների շրջանում վերարտադրողական տարիքում կապահովի հղիություն և հղիության բարեհաջող ելք` տարեկան շուրջ 150 ծնվող երեխա:  Բարելավելով հղիների նախածննդյան հսկողությունը` ընդլայվել են իրականացվող սքրինինգների շրջանակները: Ավելացվել են հղիության վարման ընթացքում իրականացվող հետազոտությունների տեսակները և ծավալները, ներառելով ինքնաբեր վիժումների, վաղաժամ ծննդաբերության, պտղի զարգացման արատների և մեռելածնության, ինչպես նաև հետծննդյան շրջանի բարդությունների, մայրական մահացության հաճախակի պատճառ հանդիսացող բնածին և ձեռք բերովի տրոմբոֆիլիաների ախտորոշումը, ինչպես նաև նշանակալի պերինատալ վարակների հետազոտումը: Ակնկալվում է` ախտաբանական այն վիճակների վաղ հայտնաբերում և հղիության պատշաճ վարում, որոնց բուժման արդյունքում կնվազեն վերարտադրողական կորուստները, այդ թվում ինքնաբեր վիժումները, ներագանդային մահվան դեպքերը, մեռելածնությունը, չզարգացող հղիությունները, մայրական և պերինատալ մահացությունը, պտղի բնածին զարգացման արատները: Կապահովվի առնվազն 300 հղիության բարեհաջող ելք` երեխայի ծնունդով: Ընդլայնվել է անպտուղ ամուսնության բուժման և հաղթահարման ծրագրի շրջանակները: Ներկայումս յուրաքանչյուր 6-րդ 7-րդ ամուսնական զույգ Հայաստանում տառապում է անպտղությամբ և կարիք ունի նպատակային միջամտության: 2019թ. պետական բյուջեով անպտուղ զույգերի բուժման և հաղթահարման ծրագրի ֆինանսավորման ավելացմամբ շահառուների թիվը կեռապատկվի. ակնկալվող արդյունքը` առնվազն 350 նորածնի ծնունդ: Երիտասարդների վերարտադրողական ներուժը բարելավելու նպատակով աշխարհի զարգացած շատ երկրներում ձևավորված է առողջապահական մշակույթ` զույգերի մինչամուսնական հետազոտման և նախաբեղմնավորման խնամքի ծառայությունների տրամադրման առումով: Նախատեսվում է ներմուծել առողջության հավաստագիր նոր ամուսնացող զույգերի համար, որը կարող է տրվել նրանց ամուսնանալու դիմում ներկայացնելիս` Քաղաքացիական կացության ակտերի գրանցման (ՔԿԱԳ) գործակալությունում: Հավաստագրով ամուսնացող զույգը կստանա առողջ վերարտադրության ապահովման, մինչ հղիութունն անհրաժեշտ խորհրդատվությունների ու հետազոտությունների փաթեթ: Ակնկալվում է վերարտադրողական ֆունկցիաների գնահատում, ախտաբանական շեղումների վաղ հայտնաբերում և բուժում, անպտղության նվազեցում, ինքնաբեր վիժումների, մեռելածնության, վաղաժամ ծննդաբերությունների քանակի նվազեցում մինչև 10 տոկոս: Արդյունքում` առնվազն 250 երեխայի ծնունդ կունենանք:

Առողջապահության նախարարի հրամանով մեկնարկել է Հիվանդանոցային պայմաններում արտահիվանդանոցային բժշկական օգնություն (Emergency) ծրագիրը: Այն միտված է բնակչության համար առավել հասանելի ու մատչելի դարձնել անհետաձգելի ոչ հիվանդանոցային դեպքերի սպասարկումը ստացիոնար կազմակերպություններում, որոնք մինչև այժմ իրականացվել են վճարովի հիմունքներով: Ներկայումս հիվանդանոցային պայմաններում արտահիվանդանոցային բժշկական օգնություն (Emergency) ծառայության պետական պատվեր տեղադրվել է 40 բազմապրոֆիլ և նեղ մասնագիտական բժշկական հաստատություններում, որոնցից 11-ը տեղակայված են Երևանում, իսկ 29-ը` մարզային բազմապրոֆիլ բժշկական կազմակերպություններում: Ծրագրի մեջ ներառվելու նախապայման է բժշկական կազմակերպությունների կողմից հիվանդանոցների ընդունարանների անհետաձգելի բուժօգնության բաժանմունքների տեխնիկական և մասնագիտական որակավորման պահանջներին ու պայմաններին բավարարելը, ինչպես նաև շուրջօրյա բժշկական հերթապահության առկայությունը: Հիվանդանոցների ընդունարանի անհետաձգելի բուժօգնության բաժնում (Emergency)՝ 24-ժամյա ռեժիմով յուրաքանչյուր քաղաքացու, անկախ սոցիալական կարգավիճակից, պետական պատվերի շրջանակներում կցուցաբերվի հիվանդանոցային բժշկական օգնություն և սպասարկում չպահանջող անհետաձգելի դեպքերի բուժօգնություն, կկայացվի հոսպիտալացման վերաբերյալ որոշում` համապատասխան բաժանմունքի հստակեցումով, կիրականացվեն վերակենդանացման միջոցառումների անհրաժեշտություն ունեցող պացիենտներին ուղղված նախնական գործողություններ: Անհետաձգելի բժշկական օգնություն պահանջող վիճակներն ու ախտորոշումներն են. 1) ծակած, կտրած, կծած վերքեր,2) հոդախախտեր, ոսկրերի կոտրվածքներ, որոնք չեն պահանջում հոսպիտալացում,3) մաշկի անհայտ ծագման սուր ցանավորումներ, ալերգիկ սուր ռեակցիաներ,4) մարմնի բարձր ջերմություն՝ մինչև ախտորոշումը (38.50-ից բարձր ջերմություն),5) սուր ցավ կրծքավանդակում` մինչև ախտորոշումը,6) սուր ցավ որովայնում` մինչև ախտորոշումը,7) աղեստամոքսային համակարգի սուր դիսֆունկցիա` մինչև ախտորոշումը,8) արյունահոսություններ, այրվածքներ, ցրտահարություններ, որոնք չեն պահանջումհիվանդանոցայինբուժում,9) սուր շնչառական խանգարումներ` մինչև ախտորոշումը: Պետական պատվերի շրջանակներում արտահիվանդանոցային բժշկական օգնութան(emergency) ծառայություն մատուցող հիվանդանոցների ցանկ Երևան«Սուրբ Գրիգոր Լուսավորիչ» բժշկական կենտրոն«Էրեբունի» բժշկական կենտրոն«Նորք-Մարաշ» բժշկական կենտրոնՎնասվածքաբանության և օրթոպեդիայի գիտական կենտրոն«Սուրբ Գրիգոր Նարեկացի» բժշկական կենտրոն«Աստղիկ» բժշկական կենտրոն«Քանաքեռ-Զեյթուն» բժշկական կենտրոնՇենգավիթ բժշկական կենտրոնԵրևանի Մխիթար Հերացու անվան պետական բժշկական համալսարան հիմնադրամ«Սուրբ Աստվածամայր» բժշկական կենտրոն«Արաբկիր» Բժշկական Համալիր-ԵԴԱԻ Արագածոտնի մարզԱշտարակի բժշկական կենտրոնԱպարանի բժշկական կենտրոնԾաղկահովիտի բժշկական կենտրոնԱրարատի մարզԱրարատի հիվանդանոցԱրտաշատի բժշկական կենտրոնՄասիսի բժշկական կենտրոն Արմավիրի մարզԶարիշատ /Արամ/ Մարտինի Մկրտչյանի անվան Արմավիրի բժշկական կենտրոնՄեծամորի բժշկական կենտրոնՎաղարշապատի հիվանդանոց Կոտայքի մարզՀրազդանի բժշկական կենտրոնՉարենցավանի բժշկական կենտրոնԱբովյանի բժշկական կենտրոն Լոռու մարզՎանաձորի բժշկական կենտրոնԱլավերդու բժշկական կենտրոնՍպիտակի բժշկական կենտրոնՍտեփանավանի բժշկական կենտրոն Շիրակի մարզԳյումրու մոր և մանկան ավստրիական հիվանդանոցԱրթիկի մոր և մանկան առողջության պահպանման կենտրոնԳյումրու բժշկական կենտրոն Սյունիքի մարզԿապանի բժշկական կենտրոնԳորիսի բժշկական կենտրոնՍիսիանի բժշկական կենտրոնՄեղրու տարածաշրջանային բժշկական կենտրոն Տավուշի մարզԻջևանի բժշկական կենտրոն«ԻռՎինգ» բժշկական կենտրոնՆոյեմբերյանի բժշկական կենտրոնԲերդի բժշկական կենտրոն Վայոց ձորի մարզԵղեգնաձորի բժշկական կենտրոնՎայքի բժշկական միավորում